±«Óãtv

Lleoliad yr Eisteddfod     Rhosllannerchrugog

Prif Ddigwyddiadau Hanesyddol

• Y Rwsiaid yn darganfod Auschwitz.
• Cyrch ar Dresden gan 1200 o awyrennau; lladd 130,000 o bobl.
• Mussolini yn cael ei ddal a'i saethu, a'i grogi gerfydd ei draed.
• Milwyr Rwsia yn cyrraedd Berlin.
• Milwyr yn darganfod erchylltra'r gwersylloedd mewn lleoedd fel Belsen a Buchenwald.
• Hitler ac Eva Braun yn cyflawni hunanladdiad, a'r Almaen yn ildio.
• Rwsia yn meddiannu hanner Yr Almaen, y lleng haearn yn disgyn.
• Bom atomig yn disgyn ar Hiroshima ar Awst 6, a agasaki ar Awst 9.
• Siapan yn ildio.
• Cost y Rhyfel i Gymru: lladd 20,000 yn y Lluoedd Arfog a'r Llynges Fasnach; 1000 wedi eu lladd yn y bomio; tua 350,000 o 'faciwis wedi dod i Gymru, a'r Swyddfa Ryfel yn meddianu 200,000 erw, sef 10%, o dirwedd Cymru.
• Ffurfio'r Cenhedloedd Unedig.
• Llafur yn ennill yr Etholiad Cyffredinol a Clement Attlee yn Brif Weinidog.
• Nye Bevan yn Weinidog Iechyd a James Griffiths yn Weinidog Insiwrans Cenedlaethol. Will Jones, A.S. Gorllewin Y Rhondda, oedd yr olaf i gael ei
  ethol yn ddiwrthwynebiad.
• Ym mis Ionawr Lloyd George yn cael ei ddyrchafu'n Iarll ond yn marw yn 82 oed ym mis Mawrth.
• Dywedodd Churchill mai ef oedd 'y Cymro mwyaf ers y Brenhinoedd Tuduraidd'. Sefydlodd y Wladwriaeth Les, arweiniodd Brydain drwy'r Rhyfel Mawr, a dinistriodd y Blaid Ryddfrydol.
• Glowyr De Cymru yn cytuno i ffurfio'r NUM a dod â dyddiau'r 'Fed' i ben.
• Ethol Gwynfor Evans yn Llywydd Plaid Cymru.

Archdderwydd               Crwys

Y Gadair

Testun. Awdl: 'Yr Oes Aur'
Enillydd: Tom Parry-Jones
Beirniaid: T. H. Parry-Williams. D. J. Davies, Dewi Morgan
Cerddi eraill: Mathonwy Hughes oedd yr ail.