Prìomh fhiosrachadh
'S ann as t-fhoghar agus sa gheamhradh as trice a chì sinn ò. Tha i fuar agus tais agus tha e doirbh dhuinn faicinn innte.
San artaigil seo gheibh thu a-mach:
- Mar a tha ò air a cruthachadh
- Mu dhiofar sheòrsaichean de ò agus mar a bhios sinn ga tomhas
- Mar a tha ò air a cleachdadh ann an diofar àitichean air feadh an t-saoghail
Tha an goireas seo freagarrach airson topaigean Aimsir airson Clas 2, Clas 3, Clas 4, Clas 5, Clas 6 agus Clas 7 (A' Chiad agus An Dàrna Ìre de Churraicealam airson Sàr-mhathais).
Coimhead a' bhidio agus faigh a-mach mu ò.
Tha fios gum faca tu d' anail air latha fuar, sgòth bheag crochte san èadhar nuair a leigeas tu d' anail a-mach. Bidh na sgòthan sin air an cruthachadh nuair a bhios deatach uisge a' dol na bhoinneagan beaga uisge.
Dìreach mar a bhios boinnean uisge a' cruthachadh sgòthan àrd san adhar.
Ach dè mura biodh na sgòthan àrd san adhar? Dè nam biodh iad faisg air an talamh? Saoil cò ris am biodh iad coltach? Uill, nuair a thachras sin, canaidh sinn gur e ò a th' ann.
Canaidh sinn ò ri sgòth a chaidh a chruthachadh faisg air an talamh. Tachraidh seo mar as trice an dèidh uisge a bhith ann agus ma tha tòrr deatach uisge san èadhar. Bidh an talamh a' fuarachadh na h-èadhair a tha faisg air gus am bi i cho fuar 's gun co-dhlùthaich an deatach uisge na bhoinneagan sgòtha, a chì sinn mar ò.
Bidh eòlaichean-sìde a' bruidhinn air ò ann an diofar dhòighean a rèir 's dè cho tiugh 's a tha i. Mura faic thu nas fhaide na 50m, canaidh sinn ò dhùmhail ris. Canaidh sinn gu bheil ò thiugh ann nuair nach fhaic sinn barrachd air 180m. Ma tha i cho tana 's gum faic sinn 1km bhuainn, canaidh sinn ceathach ris.
Air latha soilleir, chì thu gu math nas fhaide. Glè thric, falbhaidh ò nuair a bhlàthaicheas an èadhar agus a dheataicheas na boinneagan uisge dhan èadhar.
Ma bhios tu a-muigh air latha òthach agus gun tig a' ghrian a-mach, 's dòcha gum faic thu bogha-ceothaidh. Chan eil iad cho soilleir no cho dathach ri bogha-frois oir tha na boinneagan uisge ann an ò gu math nas lugha na ann am bogha-frois.
Ann an àitichean air feadh an t-saoghail a tha uabhasach tioram, tha ò cudromach airson uisge. 'S e Fàsach Atacama ann an Chile an t-àite as tiorama air an t-saoghal. Chan eil sgath uisge ann airson a chruinneachadh. Bidh daoine a' crochadh lìn airson a' ò a ghlacadh. Bidh iad mar sin a' faighinn boinneagan uisge bhon èadhar.
Ann an Calafòrnia, bidh craobhan le fiodh ruadh a' glacadh bhoinneagan uisge bhon mhuir. Nuair a ruigeas na boinneagan uisge na craobhan, cruinnichidh pàirt dheth air na duilleagan, sruthaidh e sìos agus fliuchidh e an talamh mun cuairt.
Mar sin, an-ath-turas a bhios tu a-muigh agus i òthach, cuimhnich gu bheil e coltach ri bhith a' coiseachd tro sgòth.
Ciamar a tha ò air a cruthachadh?
Glè thric bidh ò ann às dèidh uisge nuair a tha tòrr Uisge nuair a tha e na ghas neo-fhaicsinneach. anns an èadhar.
Nuair a dh'fhuaraicheas an talamh, fuaraichidh an èadhar a tha faisg air cuideachd.
Nuair a dh'fhuaraicheas an èadhar, cha chùm i uiread de dheatach uisge.
Mar sin bidh an deatach uisge a' co-dhlùthachadh na bhoinneagan sgòtha agus chì sinn sin mar ò.
Làithean òthach agus boghachan-ceothaidh
Image caption, Anail òthach
Nuair a leigeas tu d' anail a-mach air latha fuar agus a chì thu i, tha thu fhèin a' dèanamh sgòth de ò!
1 of 6
ò – Sgòth a chaidh a chruthachadh faisg air an talamh.
ò dhùmhail – Nuair nach faic thu nas fhaide na 50 meatair.
ò thiugh – Nuair nach faic thu nas fhaide na 180 meatair.
ceathach – Nuair a tha ò tana gu leòr airson gum faic thu cileameatair air falbh.
bogha-ceothaidh – Tha bogha-ceothaidh coltach ri bogha-frois ach tha e bàn agus sgleòthach.
Ceistean
Cruthaich agus dèan taisbeanadh mu ò.
An tèid agad air na dh'ionnsaich thu mu ò a mhìneachadh ann an taisbeanadh?
Mus dèan thu an taisbeanadh agad, smaoinich 's dòcha air pàirt dhen taic seo:
- Cuimhnich gun ullaich thu puingean, slaighdean no props sam bith a bhios agad.
- Smaoinich cò an luchd-amais a th' agad.
- Faodaidh tu grafaichean, à no à-ٳ a chleachdadh mar thaic dha do bheachdan.
- è -ù ris an luchd-amais agus bruidhinn gu soilleir.
Ma dh'fheumas tu barrachd cuideachaidh airson taisbeanadh a dhèanamh, seo bhidio a chuidicheas: Mar a nì thu taisbeanadh.
More on Aimsir
Find out more by working through a topic
- count8 of 21
- count9 of 21
- count10 of 21
- count11 of 21
