Prìomh fhiosrachadh
Faodaidh àԱԲ agus dealanaich a bhith gu math inntinneach agus uaireannan rud beag eagalach cuideachd ach dè th' ann an stoirm ٳàԱԲ?
San artaigil seo gheibh thu a-mach:
- Dè bhios ag adhbhrachadh ٳàԱԲ is dealanaich
- Dè th' ann an dealan stadaigeach
- Mu dhiofar sheòrsaichean dhealanaich
Tha an goireas seo freagarrach airson topaigean Aimsir airson Clas 2, Clas 3, Clas 4, Clas 5, Clas 6 agus Clas 7 (A' Chiad agus An Dàrna Ìre de Churraicealam airson Sàr-mhathais).
Coimhead a' bhidio agus faigh a-mach mu ٳàԱԲ agus dealanaich.
Fuaim ٳàԱԲ
An robh thu riamh ann an stoirm ٳàԱԲ?
Uisge mòr, dealanaich a' boillsgeadh agus àԱԲ a' tormanaich 's a' stararaich. Tha e iongantach agus uaireannan eagalach.
Ach dè th' ann an stoirm ٳàԱԲ?
Tha e coltach ris a' bhreab bheag dealain a gheibh thu nuair a shrucas tu do chasan air brat-ùrlair 's a shuathas tu ann an làmh an dorais. No, nuair a bhios d' fhalt a' steigeadh ri ù nuair a shuathas tu e air do cheann. Tha iad sin air an adhbhrachadh le dealan stadaigeach. Agus sin a bhios ag adhbhrachadh stoirm ٳàԱԲ cuideachd.
Bidh stoirm ٳàԱԲ a' tòiseachadh sna òٳan. Bidh uisge, agus uaireannan fiù 's pìosan deighe, a' gluasad suas is sìos agus a' bualadh na chèile. Agus, dìreach mar a bhios tu fhèin nuair a shuathas tu ù, bidh iad a' cruthachadh teàirrds dealain, ach teàirrds gu math nas motha!
Ma bhios teàirrds gu leòr ann, sruthaidh e mar shruth dealain mòr uabhasach gu talamh, no taobh a-staigh agus eadar òٳan. Tha seo coltach ri breab-dealain no sradag mhòr uabhasach - sin dealanaich.
Tha iomadh seòrsa dealanaich ann. 'S e dealanaich sgaoilte an seòrsa as cumanta agus bidh e a' sruthadh eadar na òٳan agus a' lasadh an adhair gu lèir. Tha dealanaich gobhlach ann cuideachd a bhios a' sruthadh eadar òٳ agus an talamh. Tha fiù 's ball-dhealanaich ann.
Nuair a bhios dealanaich ann, bidh e a' teasachadh na h-èadhair gu mu 10,000°. Bhon a tha an èadhar a' teasachadh cho luath, bidh i a' meudachadh gu h-obann, 's a' dèanamh tonn-crithe – frith-bhuille san èadhar a chluinneas sinn mar ٳàԱԲ.
'S àbhaist gum faic sinn an dealanaich mus cluinn sinn an àԱԲ. Tha sin air sgàth 's gu bheil solas agus fuaim a' siubhal aig luaths eadar-dhealaichte. Bidh an dealanaich a' siubhal uabhasach luath, ach cha bhi fuaim an àԱԲ cho luath. Agus mar as fhaide air falbh a bhios tu, 's ann as motha a bhios an ùine eadar an dealanaich agus an àԱԲ.
Obraichidh tu a-mach dè cho fada air falbh 's a tha stoirm ٳàԱԲ le bhith a' cunntadh nan diogan eadar lasadh an dealanaich agus fuaim an àԱԲ, agus an uair sin a' roinn na h-àireimh le 3. Bheir sin dhut an t-astar ann an km.
An-ath-turas a bhios stoirm ٳàԱԲ ann, feuch an obraich thu mach dè cho fada air falbh 's a tha i. Ach feuch gur ann a-staigh a bhios tu, agus sàbhailte.
Ciamar a bhios stoirm ٳàԱԲ a' tòiseachadh?
- Bidh stoirm ٳàԱԲ a' tòiseachadh am broinn òٳ.
- Bidh bìdeagan deighe a' gluasad suas is sìos agus a' bualadh na chèile am broinn na òٳ.
- Bidh seo a' tòiseachadh teàirrds dealain.
- Ma dh'fhàsas an teàirrds mòr gu leòr, sruthaidh e gu h-obann mar shruth dealain mòr uabhasach eadar an òٳ agus an talamh, no eadar òٳan. Chì sinn seo coltach ri sradag mhòr agus canaidh sinn dealanaich ris.
- Nuair a thig dealanaich, teasaichidh e an èadhar gu mu 10,000°.
- Bidh an èadhar a' teasachadh cho luath 's gum meudaich i gu h-obann ag adhbharachadh tonn-crithe, frith-bhuille mhòr, mhòr san èadhar. Cluinnidh sinn seo mar ٳàԱԲ.
Seo eisimpleirean de dhealanaich.
Image caption, Dealanaich sgaoilte
Thig dealanaich sgaoilte nuair a dh'fhàsas teàirrds dealain am broinn òٳ agus a shruthas e bho aon òٳ gu òٳ eile. Bidh e a' lasadh an adhair.
1 of 3
- àԱԲ - Tonn-crithe, frith-bhuille mhòr, mhòr san èadhar. Cluinnidh sinn seo mar ٳàԱԲ.
- dealanaich - Solas soillseach san adhar. Tha e air adhbharachadh nuair a chruinnicheas uiread de dhealan stadaigeach ann an òٳ 's gun siubhail sradag mhòr dealain eadar an òٳ agus an talamh no eadar òٳan.
- dealan stadaigeach - Nuair a shuathas dà stuth eadar-dhealaichte na chèile agus a bhios teàirrds dealain ann. Mar eisimpleir, a' suathadh ù ri do cheann no bìdeagan deighe a' bualadh na chèile am broinn òٳ.
- breab-dealain - Nuair a thèid sruth dealain tro bhodhaig chuideigin.
- tonn-crithe - Brùchdadh obann de lùth a' gluasad a-mach na thuinn, a' cur na h-èadhair mun cuairt air chrith.
Diofar sheòrsachan dhealanaich
- dealanaich sgaoilte - Dealanaich a' sruthadh eadar òٳan agus a' lasadh an adhair.
- dealanaich gobhlach - Dealanaich sgorach a' sruthadh eadar òٳ agus an talamh.
- ball-dhealanaich - Seòrsa de dhealanaich neo-àbhaisteach nach fhaicear tric. Dealanaich ann an cruth ball soillseach dealain.
Ceistean
Cruthaich dealan stadaigeach le ù.
'S e dealan stadaigeach – nuair a bhios dà stuth eadar-dhealaichte a' suathadh na chèile – a tha ag adhbhrachadh ٳàԱԲ is dealanaich.
Feuch fhèin air deuchainn dealan stadaigeach aig an taigh no anns a' chlasrum.
Feumaidh tu:
- ù
- clobhda tioram
Dè nì thu:
- Suath am ù mu 40 diog le pìos clobhda.
- Cùm am builiùn os cionn do chinn (gun suathadh ann) agus faic mar a tha d' fhalt steigte ris. 'S e dealan stadaigeach a tha ag adhbhrachadh seo.
More on Aimsir
Find out more by working through a topic
- count10 of 21
- count11 of 21
- count12 of 21
