12/11/2004
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 280
Duration: 05:40
Litir 280: BĂ bhreaca
HalĂČ a-rithist. Anns an litir seo tha mi airson a dhol an sĂ s ann an dubh-fhaclan. TrĂŹ dubh-fhaclan a tha car annasach, ach aig a bheil rudeigin anns aâ chumantas eatarra. Tha iad uile a-mach air bĂ bhreaca. BĂ bhreaca. DĂš aâ Bheurla a chuireadh sibh air sin? âMottled cowsâ, âs dĂČcha? BĂ bhreaca. Uill, nuair a chluinneas sibh na dubh-fhaclan, bidh sibh mothachail, tha mi an dĂčil, nach e âbeathaichean cruidhâ a thathar aâ ciallachadh. âS e an obair agaibhse, ma-thĂ , faighinn a-mach dĂš dĂŹreach a tha na âbĂ â aâ riochdachadh anns na dubh-fhaclan.
Seo agaibh aâ chiad fhear: TrĂŹ bĂ bhreaca an cois na leacainne, nach do bhleoghainneadh deur de am bainne riamh. A bheil sibh eĂČlach air an fhacal leacann? âS e facal boireann a thâ ann, is tha i aâ ciallachadh âthe broad slope of a hillâ. Agus bleoghainn? Tha sin aâ ciallachadh na bhios daoine aâ dĂšanamh airson bainne a thoirt Ă bĂČ. Mar sin, cha dâ fhuair duine bainne a-riamh bho na bĂ seo. TrĂŹ bĂ bhreaca an cois na leacainne, nach do bhleoghainneadh deur de am bainne riamh.
Seo agaibh a-nise an dĂ rna dubh-fhacal agus tha am facal leacann aâ nochdadh a-rithist. Feumaidh gu bheil na bĂ seo air nĂ dar de leacann, ach an ann air cliathaich cnuic a tha iad? TrĂŹ bĂ bhreaca aâ ruith le leacainn, cha chuir banachag buarach orra is cha chuir buachaille stad orra. A bheil am facal banachag agaibh? Tha sin aâ ciallachadh âboireannach a bhios aâ bleoghainnâ. Tha buarach aâ ciallachadh rud a chuireas banachag air casan na bĂ fhad âs a tha i ris aâ bhleoghainn. Agus buachaille? Tha sin aâ ciallachadh âfear a bhios aâ trusadh cruidhâ. Seo an dubh-fhacal a-rithist: TrĂŹ bĂ bhreaca aâ ruith le leacainn, cha chuir banachag buarach orra is cha chuir buachaille stad orra.
Tha sin gar toirt don treas dubh-fhacal. Seo e: TrĂŹ bĂ bhreaca aâ leum le leacainn, cha nighear iad, âs cha bhlighear iad; is Ă irde an geum na geum na buaile, trĂŹ bĂ uallach aigeannach. Tuigidh sibh aâ chiad phĂ irt dheth â trĂŹ bĂ bhreaca aâ leum le leacainn. Tha an dĂ rna pĂ irt â cha nighear iad, âs cha bhlighear iad â aâ ciallachadh âthey will not be washed and will not be milkedâ. Tha an treas pĂ irt â is Ă irde an geum na geum na buaile â ag innse dhuinn gu bheil iad aâ dĂšanamh fuaim mĂČr, barrachd fuaim na dhĂšanadh crodh ann am buaile. Agus mu dheireadh trĂŹ bĂ uallach aigeannach. Tha uallach aâ ciallachadh âlivelyâ agus tha aigeannach aâ ciallachadh âboisterousâ no âsprightlyâ, ach tha dĂ rna ciall air, co-cheangailte ri aigeann, a tha aâ ciallachadh âdoimhneachd aâ chuainâ. Aha â âs dĂČcha gu bheil bĂ aigeannach aâ ciallachadh âcows of the deep oceanâ seach âsprightly cowsâ. Ăistibh gu dlĂčth ris an treas dubh-fhacal a-rithist: TrĂŹ bĂ bhreaca aâ leum le leacainn, cha nighear iad, âs cha bhlighear iad; is Ă irde an geum na geum na buaile, trĂŹ bĂ uallach aigeannach.
Seadh â a bheil e agaibh a-nise? Tha na bĂ aâ riochdachadh tuinn na fairge â na trĂŹ tuinn mhĂČra a thig aig Ă mannan aig muir nuair a tha stoirm ann. Tha iad aâ dol le leacainn â ach âs e leacann mara a thâ ann, seach leacann talmhainn. Cha ghabh na bĂ bleoghainn no smachdachadh, nĂŹ iad fuaim mĂČr agus, gun teagamh, tha iad aigeannach. SlĂ n leibh an-drĂ sta.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-chĂ nain na seachdaine
Puing-chĂ nain na seachdaine: Firstly, I asked you to ponder a question last week: in the phrase de chunnaic i ach an t-aon bhoireannach a bu bhrĂšagha a chunnaic i riamh (what did she see but the [one] most beautiful woman she had ever seen), why is there a t- in front of âaonâ? The reason is that boireannach is a masculine noun and is here in the nominative case. If it were feminine, there would be no t- (cf an t-eilean, masc.; an earrann, fem.) In this weekâs Litir did you notice the lenition of the adjective in agreement with bĂ (nominative plural) ie bĂ bhreaca? The declension of bĂČ is irregular, but it is usually only nouns whose plural nominative is slender which lenite an attributive adjective when in that case eg bodaich bheaga, boireannaich mhĂČra, caoraich bhĂ na, coin fhiadhaich and, as in the Litir, tuinn mhĂČra. BĂČ/bĂ is an exception to the rule.
GnĂ ths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.