'S e lùth ath-nuadhachail a th' ann an lùth an à agus tha e a' faighinn cumhachd bho ghluasad na mara nuair a bhios sin ag èirigh agus a' tuiteam.
San artaigil seo gheibh thu a-mach:
- Dè tha ag adhbharachadh nan à
- Mar a tha à gan cleachdadh airson dealan a ghintinn
- Far a bheil tuirbinean à ag obrachadh nas fheàrr
- Buannachdan agus eas-bhuannachdan lùth an à
Tha an goireas seo freagarrach airson topaigean Seasmhachd ann an Clas 5, Clas 6 agus Clas 7 (An Dàrna Ìre dhen Churraicealam airson Sàr-mhathas).
Abair feasgar brèagha gealaich.
Ach, chan e a-mhàin gu bheil a' ghealach brèagha.
Bidh i ag adhbharachadh nan à-mhara cuideachd. Math, eh?
Seo Lùth an Làin - no Lùla.
Tha a' ghealach mar a h-aodann, agus a bodhaig mar an cuan. Bidh an tarraing grabhataidh na ceann a' gluasad air feadh a bodhaig.
'S e forsa a th' ann an grabhataidh a bhios a' tarraing rudan gu chèile – mar as motha an nì, 's ann as motha an tarraing.
Tha an Talamh gu math mòr, agus sin as coireach nuair a thuiteas rud gun tuit e glè luath.
Tha a' ghealach mòr cuideachd. Tha i cho mòr 's gu bheil i a' toirt air cuantan an Talaimh brùchdadh a-mach.
Bidh na cuantan as fhaisge agus as fhaide air falbh a' brùchdadh a-mach aig an aon àm – ag adhbharachadh làn àrd.
Mar a bhios a' ghealach a' gluasad mun cuairt an Talaimh, bidh an grabhataidh aice a' togail agus a' leagail ìre na mara, a' dèanamh dà làn àrd agus dà làn ìseal gach latha, air feadh an t-saoghail.
Thèid sinn dhan Chaol Arcach agus gheibh sinn a-mach mar a tha na à a' toirt lùth dhuinn.
Haidh Lùla!
Ri linn a' ghealaich, bidh tuinn a' sruthadh air ais 's air adhart leis an làn.
Agus faodaidh sinn an lùth cineataigeach sin, tapadh leat, Lùla, a chleachdadh airson car a chur dhe na tuirbinean mòra sa Chuan Arcach.
Bidh na tuirbinean a' cur car de ghineadair a bhios a' dèanamh dealan. Bidh seo a' ruith air grunnd na mara ann an càbaill mhòr, mhòr agus a' toirt cumhachd dha faisg air 4,000 dachaigh.
Ma chuireas tu tuirbinean ann an àite le à mhòra, thèid agad air tòrr dealain a ghintinn, (ach na tèid a shnàmh ann!) Agus tha lùth an à earbsach.
Cuimhnich – tha làn àrd agus làn ìseal ann dà thuras san latha.
'S e an eas-bhuannachd a th' aig lùth an à gu bheil e cosg tòrr airgid na tuirbinean agus na càbaill a chur fon uisge. Agus dh'fhaodadh iad droch bhuaidh a thoirt air an àrainneachd – a' cur chreutairean mara troimh-chèile, no gan leòn.
Ach san fharsaingeachd, 's e lùth glan, ath-nuadhachail a th' ann an lùth an à.
Slàn leat!
Dè bhios ag adhbharachadh à?
Tha Mar a bhios am muir ag èirigh agus a' tuiteam a rèir tarraing grabhataidh na gealaich. Tha dà làn àrd agus dà làn ìseal gach latha sa mhòr-chuid de dh'àitichean air a' chosta. anns a' chuan air an adhbharachadh le Forsa a bhios a' tarraing rudan a dh'ionnsaigh meadhan tomaid. Tha grabhataidh gu math nas làidire aig tomadan nas motha mar rionnagan agus planaidean. na gealaich a' tarraing na Talmhainn ga h-ionnsaigh.
Far am bi cuantan a' coimhead ris a' ghealaich, 's ann as motha a tha an t-uisge air a tharraing agus bidh e a' cruinneachadh na chnap. Seo làn àrd. Tha an Talamh air a tharraing a dh'ionnsaigh na gealaich barrachd na tha an cuan air taobh eile na planaid. Tha seo ag adhbharachadh làn àrd eile.
Mar a bhios a' ghealach a' gluasad mun cuairt na planaid, bidh na à seo a' gluasad còmhla rithe, ag adhbharachadh dà làn àrd agus dà làn ìseal gach latha. Tha tòrr Lùth a th' ann an rud air sgàth a bhith a' gluasad. Tha lùth cineataigeach aig ball air a shadail oir tha e a' gluasad. Nuair a ghluaiseas uisge, tha sin cuideachd na eisimpleir de lùth cineataigeach. aig an uisge a tha a' gluasad agus gabhaidh a chleachdadh airson dealan a ghintinn.
Grabhataidh sa chruinne-cè againn
'S e grabhataidh am forsa a bhios a' tarraing nithean a dh'ionnsaigh a chèile. Tha grabhataidh na Talmhainn beagan coltach ri magnait a bhios a' cumail ar casan air an talamh. 'S e cuideachd an t-adhbhar nach bi sinn a' seòladh air falbh dhan fhànas nuair a leumas sinn.
'S e forsa gu math lag a th' ann do nithean beaga, ach bidh e a' fàs nas làidire do nithean mòra. Cha bhi sinn a' mothachadh ach dhan ghrabhataidh aig nithean mòra, mòra mar an Talamh, a' ghealach, a' Ghrian no reultan agus planaidean eile.
'S e forsa cudromach a th' ann an grabhataidh ann an crios na grèine agus sa chruinne-cè. 'S e a' Ghrian an nì as motha anns a' chrios-grèine againn, agus 's ann aice a tha an grabhataidh, no an iom-tharraing, as làidire. Tha seo a' cumail nam planaidean gu lèir anns an reul-chuairt aca mu chuairt na Grèine.
Tha a' ghealach gu math nas lugha na a' Ghrian. 'S e an t-adhbhar gu bheil an grabhataidh aice làidir gu leòr airson à adhbharachadh gu bheil a' ghealach mu 400 turas nas fhaisge oirnn na a' Ghrian.
Ciamar a bhios à a' gintinn dealan?
Nuair a bhios an làn ag èirigh agus a' tuiteam, bidh e a' toirt air uisge gluasad air ais agus air adhart. Gabhaidh seo a chleachdadh airson lannan air 'S e inneal a th' ann an tuirbin a bhios ag atharrachadh gluasad lionn no gas gu bhith na lùth a ghabhas a chleachdadh. Ann an tuirbin sìmplidh bidh uisge no èadhar a' putadh an aghaidh lannan an tuirbin agus a' cur car dhiubh. Nuair a bhios na lannan a' cur car, bidh iad a' tionndadh pòla fada ris an canar crann. Faodaidh an crann an uair sin pìosan eile de dh'innealradh a thionndadh, mar gineadair a tha air a chleachdadh airson dealan a ghintinn. à a thionndadh. Bidh gach tuirbin a' tionndadh Inneal airson dealan a dhèanamh. Nuair a thèid ceann a' ghineadair a thionndadh, tha an lùth seo air atharrachadh gu lùth dealain. a bhios ag atharrachadh lùth cineataigeach an uisge a tha a' gluasad gu lùth dealain. Bidh an dealan seo an uair sin a' dol tro chàbaill fon uisge agus air a chleachdadh airson cumhachd a thoirt gu dachaighean.
Image caption, Tuirbin à ga ullachadh airson a chur an sàs faisg air Neig, Alba (arild lillebø / Alamy Stock Photo)
1 of 5
Càit as fheàrr a dh'obraicheas tuirbinean à?
'S e an t-àite as fheàrr airson tuirbinean à àiteigin le à làidir.
Tha na à nas làidire far am bi a' mhuir a' fàs nas cumhainge eadar diofar sgìrean fearainn. Tha seo a' ciallachadh gum feum tòrr uisge a dhol tro bheàrn beag. Le barrachd uisge a' gluasad bidh barrachd lùth cineataigeach ann airson car a chur dhe na tuirbinean, agus mar sin thèid barrachd dealain a ghintinn.
Tha tuirbinean à anns a' Chaol Arcach eadar costa a tuath tìr-mòr na h-Alba agus Arcaibh.
Buannachdan agus eas-bhuannachdan lùth an à
Buannachdan
- Uabhasach earbsach. Tha dà làn àrd agus dà làn ìseal ann a h-uile latha dhen bhliadhna, sa h-uile h-àite air an t-saoghal, ge bith ciamar a bhios an t-sìde.
- Aocoltach ri lùthan ath-nuadhachail a tha an urra ris a' ghaoith agus ris a' ghrèin, tha lùth an à cunbhalach oir tha na à an-còmhnaidh ag atharrachadh, agus cha stad iad gu bràth.
- 'S e stòr lùth glan agus ath-nuadhachail a th' ann.
Eas-bhuannachdan
- Faodaidh e a bhith uabhasach cosgail ionad-cumhachd à a thogail.
- Faodaidh ionadan-cumhachd à droch bhuaidh a thoirt air an àrainneachd agus air beatha na mara.
- Cha ghabh ionadan-cumhachd à an togail ach far a bheil à làidir, agus mar sin chan eil mòran àitichean ann dhaibh.
à – Tha tarraing grabhataidh na gealaich ag adhbharachadh gu bheil ìrean uachdar na mara ag èirigh agus a' tuiteam.
grabhataidh – Forsa nach faic thu a bhios a' tarraing nithean a dh'ionnsaigh a chèile. Cha mhothaich thu dha ach le nithean mòra mar reultan agus planaidean. 'S e grabhataidh na Talmhainn a bhios a' toirt air rudan tuiteam agus a bhios gar cumail air an talamh.
tarraing grabhataidh – 'S e tarraing grabhataidh am forsa a bhios a' tarraing nithean a dh'ionnsaigh phlanaidean agus ghealaichean.
lùth cineataigeach – Lùth a th' ann an rud air sgàth a bhith a' gluasad. Tha lùth cineataigeach aig ball air a shadail oir tha e a' gluasad. Nuair a ghluaiseas uisge, tha sin cuideachd na eisimpleir de lùth cineataigeach.
tuirbin – Tha crann agus lannan, a bhios ag atharrachadh gluasad gu lùth, air tuirbin sìmplidh. Mar as trice, bidh èadhar no uisge a' putadh nan lannan agus a' tionndadh a' chrainn. Tha tuirbinean air an cleachdadh gus gineadair a thionndadh.
gineadair – Inneal airson dealan a ghintinn. Nuair a thèid ceann a' ghineadair a thionndadh, tha an lùth seo air atharrachadh gu lùth dealain.
Dè dh'fhaighnicheadh tu do neach-saidheans?
Leig ort gun d' fhuair thu cothrom trì ceistean a chur air an neach-saidheans thonnan à as ainmeile air an t-saoghal.
Smaoinich air trì ceistean a chuireadh tu air no oirre mu lùth an à.
An lorg thu freagairtean dha na ceistean agad?
More on Bunan lùtha is seasmhachd
Find out more by working through a topic
- count11 of 13
- count12 of 13
- count13 of 13
- count1 of 13
