11/02/2005
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 293
Duration: 05:46
Litir 293: Arm nan Seumasach agus Dudley Bradstreet
CĂČ chuir arm nan Seumasach air ais dhachaigh anns an DĂčbhlachd seachd ceud deug, ceathrad âs a cĂČig (1745) nuair a bha e ann an Derby? Uill, tha fhios gum bi diofar bheachdan air sin. Ach dhâfhaodamaid argamaid a dhĂšanamh gur e Ăireannach â aon duine â a sheas ann an rathad aâ Phrionnsa TheĂ rlaich is a thug air tionndadh air ais gu tuath. Bâ esan Dudley Bradstreet agus âs e fear-brathaidh a bhâ ann. Bha e ag obair do na HanoibhĂširianaich. Thug esan comhairle do bhuidheann stiĂčiridh nan Seumasach nach bâ urrainn dhaibh aâ chĂčis a dhĂšanamh air feachdan mĂČra an RĂŹgh a bha aâ feitheamh riutha. Ach âs e breug a bhâ aige.
Rugadh is thogadh Bradstreet ann an Ăirinn. âS e PrĂČstanach a bhâ ann â fear dhen fheadhainn aig an robh buinteanas do Shasainn o shean. Ged a dhâfheuch e ri obair onarach a dhĂšanamh ann an Ăirinn agus Sasainn airson greis, âs e foill a bâ fheĂ rr leis. Agus bha e fĂŹor mhath air.
Bha e ann an Lunnainn nuair a chualas gu robh arm aâ Phrionnsa aâ briseadh a-mach Ă Alba is aâ dĂšanamh air Sasainn. Bha eagal air muinntir Lunnainn ro na Seumasaich agus bha am prĂŹomh bhaile air bhoil. Bha daoine aâ tarraing an cuid airgid bhon bhanca, bha bĂčthan aâ dĂčnadh agus bhathar ag aithris gu robh an RĂŹgh aâ dĂšanamh deiseil airson teicheadh.
âS ann aig an Ă m ud a chaidh Dudley Bradstreet a bhruidhinn ri RĂčnaire DiĂčc aâ Chaisteil Nuaidh â am fear a bha an urra ri tĂšarainteachd na rĂŹoghachd. Thabhainn e obair a dhĂšanamh don riaghaltas mar fhear-brathaidh. An toiseach, chaidh iarraidh air faighinn a-mach dĂš an seasamh a bhâ aig an luchd-obrach Ăireannach a bha aâ fuireach ann an Lunnainn. An robh iad airson no an aghaidh an riaghaltais?
An uair sin ghluais e am measg feadhainn a bha taiceil do na Seumasaich, agus fhuair e a-mach mu phlana airson TĂčr Lunnainn a ghabhail thairis. An dĂšidh sin, chaidh a chur don phrĂŹosan gus gum faigheadh e a-mach bho phrĂŹosanaich eile mu phlana sam bith airson na Seumasaich a chuideachadh.
Nuair a rĂ inig am Prionnsa TeĂ rlach Manchester, chuir Bradstreet beachd-smuain Ăčr mu choinneimh DiĂčc aâ Chaisteil Nuaidh. Bha e airson a dhol am measg nan saighdearan Seumasach agus am brosnachadh gus ar-a-mach a dhĂšanamh an aghaidh an ceannardan. Thug an DiĂčc cead dha rudeigin a dhĂšanamh airson maill a chur air an arm, agus thug e ceud not dha.
Cheannaich Bradstreet deise spaideil de sheĂČrsa a bhiodh aig fear beartach. Rinn e tiomnadh, eagal âs nach tilleadh e, agus chuir e ainm Ăčr air fhĂšin â âOliver Williamsâ. DhâfhĂ g e Lunnainn ann an coidse air an oidhche air an dĂ rna lĂ dhen DĂčbhlachd. Nuair a rĂ inig e Lichfield, sia mĂŹle deug bho Derby, thachair e ri DiĂčc Richmond. Dhâinnis an DiĂčc dha gu robh dĂčil air DiĂčc Chumberland an ceann Ăčine gun a bhith fada.
Stad Bradstreet ann an Lichfield, aâ feitheamh ri Cumberland. Nuair a choinnich iad, mhol Bradstreet gun sgriosadh an DiĂčc an rathad eadar Derby is Northampton gus an gabhadh na Seumasaich rathad eile gu deas. Bhiodh saighdearan an riaghaltais aâ feitheamh riutha air an rathad sin. DhâĂšist Cumberland ris is an uair sin dhâiarr e air Bradstreet dĂšanamh air arm nan Seumasach airson dĂ il dusan uair a thĂŹde a chur air. Aig ceithir uairean feasgar, dhâfhalbh Bradstreet air muin eich.
Mus do rĂ inig e Derby thachair e ri saighdearan Seumasach agus thug e tastan do gach duine aca. Carson? Uill, innsidh mi sin dhuibh â agus na thachair dha ann an Derby â anns an ath Litir.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-chĂ nain na seachdaine
GnĂ ths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.