01/06/2007
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 413
Duration: 05:05
Litir 413: Diarmaid agus GrĂ inne
Tha sgeulachd GhĂ idhealach ainmeil co-cheangailte ri Beinn Ghulbain ann an Gleann SĂŹdh. âS e a thâ innte sgeulachd a bhiodh GĂ idheil ag aithris, an dĂ chuid ann an Alba is Ăirinn. âS e an t-ainm a thâ oirre âDiarmaid agus GrĂ inneâ. Seo agaibh geĂ rr-chunntas dhen stĂČiridh.
           Bha Fionn MacCumhail aâ dol a phĂČsadh GrĂ inne, nighean aig fear de na rĂŹghrean ann an Ăirinn. Chaidh cuireadh a thoirt do dhâuaislean na FĂšinne dhol don bhanais. Bha cuirm mhĂČr ann a mhair seachd latha. Agus nuair a bha aâ chuirm seachad do na daoine, bha cuirm eile ann do na coin.
           Bha fear aig aâ chuirm air an robh Diarmaid. âS e gaisgeach eireachdail a bhâ ann. Bha ball-seirce air aodann â a love spot. Ball-seirce. Bhiodh e an-cĂČmhnaidh aâ cumail a bhonaid sĂŹos gus nach fhaiceadh daoine am ball-seirce. Oir, boireannach sam bith a chitheadh e, bhiodh i aâ gabhail trom-ghaol air Diarmaid sa spot.
           Aig cuirm nan con, thĂČisich feadhainn de na coin air sabaid le chĂšile. Dhâfheuch gaisgich na FĂšinne ris na coin a chur bho chĂšile. Fhad âs a bha Diarmaid aâ dĂšanamh sin, thog e a bhonaid beagan. Agus chunnaic GrĂ inne am ball-seirce. Ghabh i gaol air Diarmaid.
           âRuithidh thu air falbh leam,â thuirt i ris.
           âCha dĂšan mi sin,â arsa Diarmaid. âCha tĂšid mi leat. Cha ghabh mi am bog thu. Cha ghabh mi an cruaidh thu. Cha ghabh mi a-muigh thu âs cha ghabh mi a-staigh thu. Cha ghabh mi air each thu âs cha ghabh mi âd chois thu.â Chaidh Diarmaid a dhâĂ ite fadâ air falbh. Thog e taigh is dhâfhuirich e ann.
           Madainn a bha seo cĂČ ghlaodh aig an doras ach GrĂ inne. âA bheil thu a-staigh a Dhiarmaid?â thuirt i.
           âTha,â fhreagair Diarmaid.
           âThig a-mach is falbh leam,â thuirt GrĂ inne.
           âNach tuirt mi riut cheana,â fhreagair e, ânach gabhainn âd chois thu, âs nach gabhainn air each thu, âs nach gabhainn a-muigh thu, âs nach gabhainn a-staigh thu, âs nach biodh gnothach agam riut.â
           Bha i eadar dĂ ursainn an dorais air muin boc goibhre. Tha mi airson âs gun tuig sibh sin gu ceart. She was between the two door posts on the back of a billy goat. Bha i eadar dĂ ursainn an dorais air muin boc goibhre.
           âChan eil mi a-muigh is chan eil mi a-staigh,â thuirt i. âChan eil mi âm chois âs chan eil mi air each. Feumaidh tu dhol leam.â
           âChan eil Ă ite dhan dâ rachamaid,â thuirt Diarmaid, âair nach biodh fios aig Fionn nuair a chuireadh e a lĂ mh fo a dheud fhiosach. Marbhaidh e mi ma dhâfhalbhas mi leat.â
           âThĂšid sinn do Charraig,â thuirt GrĂ inne. âTha uiread de Charraigean ann âs nach bi fios aige cĂČ an tĂš anns a bheil sinn.â Agus dhâfhalbh iad cĂČmhla gu Ă ite air an robh Carraig an Daimh. Rinn iad an dachaigh ann. Bha Diarmaid na shaor agus na iasgair, agus bhiodh GrĂ inne aâ reic nan soithichean fiodha a bha Diarmaid aâ dĂšanamh. Ach bha leapannan air leth aca.
           Latha a bha seo thĂ inig bodach mĂČr nan rathad. Fear ris an abradh iad Ciofach Mac aâ Ghoill. Ghabh GrĂ inne taitneachd dhen bhodach. Rinn i fhĂšin is am bodach plana airson Diarmaid a mharbhadh. Bha Diarmaid ag obair air na soithichean. Thug am bodach ionnsaigh air. Bha am bodach lĂ idir ach bha Diarmaid na bu lĂ idire. Chuir Diarmaid am bodach fodha.
           Rug GrĂ inne air sgian agus stob i ann an sliasaid Dhiarmaid i. Theich Diarmaid. Is cluinnidh sinn na thachair an ath-sheachdain.Â
Faclan na Litreach
Beinn Ghulbain: Ben Gulabin; Gleann SĂŹdh: Glenshee; Fionn MacCumhail: Fingal.
Abairtean na Litreach
Puing-chĂ nain na Litreach
Fear ris an abradh iad Ciofach Mac aâ Ghoill: a man whom they would call Ciofach Mac aâ Ghoill (Ciofach, son of the foreigner/lowlander). Being from more northerly parts, I donât tend to use the full range of the irregular verb abair (âsayâ) in my Gaelic â but I occasionally deliberately put it in the Litir so you will be exposed to it. You will only commonly find its full usage today in Argyll. In the more northern parts of the GĂ idhealtachd you will hear ris an canadh iad, using the regular verb can (aâ cantainn/cantail), rather than ris an abradh iad. In Argyll you will hear things like mar a dhâabradh tu, abramaid in place of mar a chanadh tu (as you would say), canamaid (let us say).
GnĂ ths-cainnt na Litreach
Tha uiread de Charraigean ann âs nach bi fios aige cĂČ an tĂš anns a bheil sinn: there are so many Carraigs that he wonât know which one weâre in.
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.