24/08/2007
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 425
Duration: 05:56
Litir 425: TĂĄin BĂł Cuailnge
Nuair a bha mi aâ fuireach anns an Eilean Sgitheanach cha robh mi uabhasach fada bho sheann chaisteal a tha a-nise na thobhta â Caisteal DhĂčn SgĂ thaich. Chuala mi bho dhaoine anns an eilean gun robh e air ainmeachadh airson SgĂ thach, seann bhanrigh a bha aâ fuireach anns an Eilean Sgitheanach nuair a bha Cuchulainn na ghille. Cha bâ ann an-dĂš no a bhon-dĂš a bha sin. Bha SgĂ thach cruaidh, comasach, gaisgeil â agus borb cuideachd.
Dhâainmich mi Cuchulainn. Bâ esan am balach! Ged a tha muinntir na h-Ăireann ga agairt dhaibh fhĂšin, agus ged a bha e na Ultach â fear a bhuineas do dhâUlaidh â bha buinteanas aige do dhâAlba cuideachd, mar a chĂŹ sinn.
Tha Cuchulainn aâ nochdadh, am measg eile, anns an sgeulachd ainmeil, TĂĄin BĂł Cuailnge â âs dĂČcha an sgeulachd as sine a thâ anns an Roinn EĂČrpa a tha aâ buntainn ri gaisge nan seann lĂ ithean. Gu tric ann am Beurla thathar aâ gabhail The Cattle Raid of Cooley air. TĂĄin BĂł Cuailnge.
Tha an stĂČiridh aâ tĂČiseachadh â thathar aâ smaoineachadh, faisg air dĂ mhĂŹle bliadhna air ais â le rĂŹgh is banrigh Chonnacht â Ailill agus Medb. Bha an dithis aca beartach. Bha iad a-mach air a chĂšile mu dheidhinn na bhâ aig gach duine aca de stĂČras. Bha Medb farmadach mu tharbh air leth math a bhâ aig Ailill. Bha an tarbh ann an treud Medb an toiseach ach cha robh e toilichte a bhith fo smachd boireannaich agus dhâfhalbh e gu treud Ailill. âS e Finnbhennach an t-ainm a bhâ air. Tha sin aâ ciallachadh âfionn-adharcachâ.
Uill, bha Medb ag iarraidh tarbh a cheart cho math ris, agus bha i air cluinntinn mu fhear donn ann an Cuailnge ann an Ulaidh. Bha an tarbh sin le ceann-feadhna air an robh Daire MacFiachna.
Bha Medb deĂČnach pĂ igheadh airson an tarbh a ghabhail air mhĂ l. Ach cha robh na teachdairean aice uabhasach gleusta. Leig iad fhaicinn do Dhaire MacFiachna gum biodh iad air an tarbh donn a ghoid bhuaithe mura robh e air a bhith deĂČnach a thoirt seachad air mhĂ l. Uill, chuir sinn crĂŹoch air aâ bhargan. Chaidh teachdairean Medb dhachaigh a Chonnacht Ă s aonais an tairbh.
Bha Medb fiadhaich. Chuir i roimhpe an tarbh donn a thoirt air ais ge bâ oil le Daire. Chuir i arm ri chĂšile. Fhuair i taic bho ghaisgich Ă Mumhan, mĂČr-roinn eile de dhâĂirinn. Gheall Medb fearann, airgead â eadhon a nighean fhĂšin â do dhâfhir a bhiodh deĂČnach sabaid Ă s a leth.
ThĂČisich an t-arm air a shlighe a dhâUlaidh. Nochd bana-bhuidseach agus thug i rabhadh do Mhedb gun a dhol air adhart leis aâ chogadh. Ach cha do dhâĂšist Medb rithe.
An toiseach bha cĂčisean aâ coimhead fĂ bharach do dhâarm Chonnacht. Bha fir Uladh uile tinn. Bha, co-dhiĂč, ach aon duine â Cuchulainn. Aig an Ă m bha Cuchulainn dĂŹreach seachd bliadhnâ deug a dhâaois. Agus bha aige ri Ulaidh a dhĂŹon leis fhĂšin. Ach âs e a bha gaisgeil. Mharbh e mĂČran saighdearan.
Mu dheireadh bha cĂčmhnant ann eadar an dĂ thaobh. Dhâaontaich Cuchulainn sabaid na aonar an aghaidh gaisgeach sam bith â fhad âs a dhâfhuiricheadh na saighdearan Connachtach far an robh iad. Fear Ă s dĂšidh fear, latha Ă s dĂšidh latha, rinn Cuchulainn aâ chĂčis air gach gaisgeach a chuireadh air a bheulaibh.
Ach latha a bha seo, cĂČ nochd mu a choinneamh ach a bhrĂ thair dalta, Ferdiad. ChĂŹ sinn gu dĂš dhâĂširich eatarra an ath-sheachdain. Agus chĂŹ sinn carson a dhâainmich mi SgĂ thach agus an t-Eilean Sgitheanach aig toiseach na Litreach.
Faclan na Litreach
Faclan na Litreach: SgĂ thach: SgĂ thach (a legendary warrior queen based on Skye); Ultach: Ulsterman; farmadach: envious; treud: herd; ceann-feadhna: clan leader.
Abairtean na Litreach
Puing-chĂ nain na Litreach
GnĂ thas-cainnt na Litreach
GnĂ thas-cainnt na Litreach: Cha bâ ann an-dĂš no a bhon-dĂš a bha sin: lit. that wasnât yesterday or the day before â ie it was a very long time ago.
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.