14/09/2007
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 428
Duration: 05:44
Litir 428: Alasdair StiĂąbhart
Anns an Litir mu dheireadh, bha mi ag innse dhuibh mun dà n – ’S Math an Còcaire an t-Acras, a chaidh a sgrìobhadh, a rèir aithris, le Alasdair Stiùbhart, Iarla Mhà rr, ann an ceithir cheud deug, trithead ’s a h-aon (1431), às dèidh Blà r Inbhir Lòchaidh. An t-seachdain seo tha mi airson tuilleadh innse dhuibh mu mar a sgrìobh an Stiùbhartach an dà n. Ach mus dèan mi sin, seo e a-rithist:
’S math an còcaire an t-acras,
’S mairg a nì tarcais air biadh,
Fuarag eòrn’ à sà il mo bhròige
Biadh as fheĂ rr a fhuair mi riamh.
Oidhche dhomh bhith ann ad theach
Air mhòran bìdh ’s air bheag eudaich;
Fhuaras sà th mòr de dh’fheòil air droch bhruich
O Ă“ Birein sa Bhreugaich
Bha am batail ann an Inbhir Lòchaidh – ann an Loch Abar – eadar feachd aig an Rìgh – Seumas I – agus feachd mhòr aig na Dòmhnallaich. Bha Iarla Mhà rr air taobh an Rìgh. Ach chaill iad. A rèir aithris chaidh an t-iarla a leòn na shliasaid. Theich e fhèin is sgalag aige bhon bhlà r. Chuir iad seachad dà latha air allaban ann am monaidhean Loch Abar gun bhiadh sam bith.
Thachair iad an uair sin ri boireannaich a bha ri buachailleachd. Dh’iarr iad air na boireannaich biadh a thoirt dhaibh. Agus mar a thathar ag rà dh air an treas loidhne dhen chiad rann, mheasgaich iad min-eòrna le uisge ann am bròg an iarla. Am biadh as fheà rr a fhuair e riamh oir is math an còcaire an t-acras.
Chuir an t-iarla aodach boireannaich air agus rinn e air Gleann Ruaidh. Air an oidhche sin fhuair e cuid-oidhche bho neach-taice ris an cante Ó Birein anns a’ Bhriagaich. Fhuair e feòil ach bha i air a droch bhruich – mar a dh’aithris e anns an dà n. Air madainn an là rna-mhà ireach, thuirt an t-iarla ri Ó Birein, nan tigeadh ainneart sam bith air, nach leigeadh e leas ach thighinn chun a’ chaisteil aige ann an Cionn Droma agus gheibheadh e taic.
Uill, tro thìde, thachair sin. Bha Ó Birein ann an suidheachadh truagh agus chaidh e a Chionn Droma. Ach cha leigeadh an dorsair a-steach e. Dh’fhairich an t-iarla fuaim a’ chonnsachaidh eadar Ó Birein agus an dorsair, agus chaidh e a-mach. A rèir aithris, rinn e ath-chruthachadh air dà rna rann an dà in. Seo na thuirt e:
Oidhche dhomh bhith ann ad theach
Air mhòran bìdh ’s air bheag eudaich;
’S ionmhainn am fireann’ a tha a-muigh
Ó Birein às a’ Bhreugaich
Chuir an t-iarla fà ilte is furan air Ó Birein agus chuir e dhachaigh e le trì fichead de chrodh bainne.
Uill, ’s e sin an dà n, agus an seanfhacal. Ach bu mhath leam rudeigin a rà dh mu Bhlà r Inbhir Lòchaidh fhèin. Bha dà bhlà r ainmeil air an là raich sin – fear ann an ceithir cheud deug, trithead ’s a h-aon (1431) agus fear eile ann an sia ceud deug, ceathrad ’s a còig (1645). An-drà sta, tha mi dìreach airson sùil a thoirt air an fhear anns a’ chòigeamh linn deug.
Ann an ceithir cheud deug, fichead ’s a seachd (1427) chaidh iarraidh air na cinn-chinnidh Ghà idhealach coinneachadh ann an Inbhir Nis. Bha an Rìgh gu bhith an là thair. Bha na cinn-chinnidh a’ smaoineachadh gum biodh an Rìgh a’ cur fà ilte orra. Ach ’s ann air a’ chaochladh a bha e. Chaidh na ceannardan Gà idhealach a chur an grèim. Bha iad dhen bheachd gun deach an car a thoirt asta. Chì sinn mar a dh’èirich Blà r Inbhir Lòchaidh às a sin anns an ath Litir.
Faclan na Litreach
Abairtean na Litreach
Puing-chĂ nain na Litreach
GnĂ thas-cainnt na Litreach
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.