Main content
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1255
Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir Ă ireamh 1255. Roddy Maclean reads this week's letter for GĂ idhlig learners.
Last on
Sun 6 Aug 2023
13:55
±«Óătv Radio nan GĂ idheal
More episodes
Corresponding Litir Bheag
An Litir Bheag 951
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1255
Duration: 05:00
Litir 1255: BĂ rr Ăibhinn (2)
Bha mi ag innse dhuibh mu Fhuaran Mac Bhreac faisg air CĂčil Lodair agus mun duine fhĂšin â Mac Bhreac â a thĂ inig Ă BĂ rr Ăibhinn air oighreachd Chaladair. Tha e aithnichte airson fĂŹor sheann eaglais agus clach a tha co-cheangailte ri gnothach olc.
Tha mi airson innse dhuibh an toiseach mun ainm-Ă ite BĂ rr Ăibhinn. Tha bĂ rr aâ ciallachadh âmullach cnuicâ. Agus, a rĂšir an Ărd-ollaimh Mhic BhĂ tair, tha Ăibhinn aâ buntainn ri pears-eaglais â boireannach air an robh Ăibind, a bha na maighdinn-naomh aig BrĂŹghde. An aghaidh sin, tha beachd SheĂČrais MhicIlleBhĂ in a sgrĂŹobh âThe History of Nairnshireâ. Tha esan ag rĂ dh gu bheil an eaglais ainmichte airson Naomh EĂČnan no Adamnan.
Tha Mac BhĂ tair ag innse dhuinn nach e âBĂ rr Ăibhinnâ a chanadh na GĂ idheil a bhuineadh don Ă ite ach âBârĂšŸ±ČúłóŸ±ČÔČÔâ. Agus, ged a sgrĂŹobhar e ann am Beurla B-A-R-E-V-A-N an-diugh, nochd e anns an t-seachdamh linn deug mar B-R-E-V-A-N. Tha e faisg air seann dĂčn ris an canar DĂčn Ăibhinn.Â
Bha eaglais BhĂ rr Ăibhinn air a togail anns aâ cheathramh linn deug. Tha gu leĂČr dhith air fhĂ gail, ged nach eil mullach oirre.
Bâ e seo eaglais paraiste Chaladair gus an do thogadh eaglais Ăčr, ann am baile Chaladair, ann an sia ceud deug is naoi-deug (1619). Tha seann chladh timcheall na h-eaglaise. Tha a h-uile cĂ il an ĂŹre mhath mar a bhiodh dĂčil air aâ GhĂ idhealtachd.
Ach a-mhĂ in dĂ rud â clach mhĂČr agus ciste-laighe chloiche a tha ri taobh a chĂšile faisg air an eaglais. A rĂšir beul-aithris, bha iad air an cleachdadh ann an seann pheanas a bha, nam bheachd-sa, fĂŹor olc, gu h-Ă raidh ann an Ă ite CrĂŹosdail.Â
Bhiodh an neach â a bhâ air an lagh a bhriseadh â na laighe air a dhruim dĂŹreach anns aâ chiste. Tha Ă ite ann airson a chinn. Bhiodh an cĂČrr dhen chiste air a chĂČmhdachadh le leac mhĂČr. Bhiodh daoine aâ leigeil smugaid air aodann an duine anns aâ chiste nuair a bha iad air an rathad a-steach don eaglais. Tha e doirbh a chreidsinn, ach ÊŒs e sin a dhâinnseas beul-aithris dhuinn.
A bharrachd air sin, nam biodh an duine sa chiste lĂ idir gu leĂČr airson an leac a phutadh suas, bhiodh luchd aâ pheanasachaidh aâ cur clach mhĂČr throm air muin na lice. Agus tha aâ chlach fhathast ann, ri taobh na ciste.
Tha aâ chlach fhĂšin rudeigin ainmeil an-diugh oir ÊŒs e clach-neirt a thâ innte. Bhiodh daoine aâ tighinn ann airson a togail, airson dearbhadh cho neartmhor ÊŒs a bha iad.
Tha Clach BhĂ rr Ăibhinn trom trom. Thathar aâ tomhas gu bheil dĂ cheud, caogad ÊŒs a dhĂ puinnd de chuideam innte. Tha sin co-ionann ri ceud is ceithir-deug cileagram.
Ma tha an sgeul fĂŹor mu mhuinntir aâ choitheanail a bhith aâ tilgeil smugaid air eucoirich sa chiste, tha aâ chlach air a bhith sa chladh airson co-dhiĂč ceithir cheud bliadhna. Ach tha eachdraidh nas Ăčire aice mar chlach-neirt. Am measg sin, tha gun do thog fear Ă Uibhist a Tuath i anns an fhicheadamh linn. Tuilleadh air an sgeul sin an-ath-sheachain.
Tha mi airson innse dhuibh an toiseach mun ainm-Ă ite BĂ rr Ăibhinn. Tha bĂ rr aâ ciallachadh âmullach cnuicâ. Agus, a rĂšir an Ărd-ollaimh Mhic BhĂ tair, tha Ăibhinn aâ buntainn ri pears-eaglais â boireannach air an robh Ăibind, a bha na maighdinn-naomh aig BrĂŹghde. An aghaidh sin, tha beachd SheĂČrais MhicIlleBhĂ in a sgrĂŹobh âThe History of Nairnshireâ. Tha esan ag rĂ dh gu bheil an eaglais ainmichte airson Naomh EĂČnan no Adamnan.
Tha Mac BhĂ tair ag innse dhuinn nach e âBĂ rr Ăibhinnâ a chanadh na GĂ idheil a bhuineadh don Ă ite ach âBârĂšŸ±ČúłóŸ±ČÔČÔâ. Agus, ged a sgrĂŹobhar e ann am Beurla B-A-R-E-V-A-N an-diugh, nochd e anns an t-seachdamh linn deug mar B-R-E-V-A-N. Tha e faisg air seann dĂčn ris an canar DĂčn Ăibhinn.Â
Bha eaglais BhĂ rr Ăibhinn air a togail anns aâ cheathramh linn deug. Tha gu leĂČr dhith air fhĂ gail, ged nach eil mullach oirre.
Bâ e seo eaglais paraiste Chaladair gus an do thogadh eaglais Ăčr, ann am baile Chaladair, ann an sia ceud deug is naoi-deug (1619). Tha seann chladh timcheall na h-eaglaise. Tha a h-uile cĂ il an ĂŹre mhath mar a bhiodh dĂčil air aâ GhĂ idhealtachd.
Ach a-mhĂ in dĂ rud â clach mhĂČr agus ciste-laighe chloiche a tha ri taobh a chĂšile faisg air an eaglais. A rĂšir beul-aithris, bha iad air an cleachdadh ann an seann pheanas a bha, nam bheachd-sa, fĂŹor olc, gu h-Ă raidh ann an Ă ite CrĂŹosdail.Â
Bhiodh an neach â a bhâ air an lagh a bhriseadh â na laighe air a dhruim dĂŹreach anns aâ chiste. Tha Ă ite ann airson a chinn. Bhiodh an cĂČrr dhen chiste air a chĂČmhdachadh le leac mhĂČr. Bhiodh daoine aâ leigeil smugaid air aodann an duine anns aâ chiste nuair a bha iad air an rathad a-steach don eaglais. Tha e doirbh a chreidsinn, ach ÊŒs e sin a dhâinnseas beul-aithris dhuinn.
A bharrachd air sin, nam biodh an duine sa chiste lĂ idir gu leĂČr airson an leac a phutadh suas, bhiodh luchd aâ pheanasachaidh aâ cur clach mhĂČr throm air muin na lice. Agus tha aâ chlach fhathast ann, ri taobh na ciste.
Tha aâ chlach fhĂšin rudeigin ainmeil an-diugh oir ÊŒs e clach-neirt a thâ innte. Bhiodh daoine aâ tighinn ann airson a togail, airson dearbhadh cho neartmhor ÊŒs a bha iad.
Tha Clach BhĂ rr Ăibhinn trom trom. Thathar aâ tomhas gu bheil dĂ cheud, caogad ÊŒs a dhĂ puinnd de chuideam innte. Tha sin co-ionann ri ceud is ceithir-deug cileagram.
Ma tha an sgeul fĂŹor mu mhuinntir aâ choitheanail a bhith aâ tilgeil smugaid air eucoirich sa chiste, tha aâ chlach air a bhith sa chladh airson co-dhiĂč ceithir cheud bliadhna. Ach tha eachdraidh nas Ăčire aice mar chlach-neirt. Am measg sin, tha gun do thog fear Ă Uibhist a Tuath i anns an fhicheadamh linn. Tuilleadh air an sgeul sin an-ath-sheachain.
Faclan na Litreach
Faclan na Litreach: CĂčil Lodair: Culloden; BĂ rr Ăibhinn: Barevan; oighreachd Chaladair: Cawdor estate; mullach cnuic: hilltop; SeĂČras MacIlleBhĂ in: George Bain; DĂčn Ăibhinn: Dunevan; clach-neirt: lifting stone; Uibhist a Tuath: North Uist.
Abairtean na Litreach
Abairtean na Litreach: Thathar ag rĂ dh gu bheil an t-ainm na eadar-theangachadh: it is said that the name is a translation; aithnichte airson fĂŹor sheann eaglais agus clach a tha co-cheangailte ri gnothach olc: known for a very old church and a stone that is connected to an evil matter; a bha na maighdinn-naomh aig BrĂŹghde: who was one of Brideâs holy maidens; tha gu leĂČr dhith air fhĂ gail, ged nach eil mullach oirre: there is a lot of it left, although it doesnât have a roof; tha seann chladh timcheall na h-eaglaise: there is an old graveyard around the church; ach a-mhĂ in dĂ rud: except for two things; clach mhĂČr agus ciste-laighe chloiche a tha ri taobh a chĂšile: a big stone and a stone coffin that are beside each other; na laighe air a dhruim dĂŹreach: lying flat on his back; air a chĂČmhdachadh le leac mhĂČr: covered by a large flagstone; aâ leigeil smugaid air aodann an duine: spitting on the face of the man; doirbh a chreidsinn: hard to believe; bhiodh luchd aâ pheanasachaidh aâ cur clach mhĂČr throm air muin na lice: the punishers would put a large heavy stone on the top of the flagstone; thathar aâ tomhas gu bheil dĂ cheud, caogad ÊŒs a dhĂ puinnd de chuideam innte: it is estimated that it weighs 252 pounds; ma tha an sgeul fĂŹor mu mhuinntir aâ choitheanail a bhith aâ tilgeil smugaid air eucoirich sa chiste: if the story is true about parishioners spitting on the criminal in the coffin; airson co-dhiĂč ceithir cheud bliadhna: for at least 400 years.
Puing-chĂ nain na Litreach
Puing-chĂ nain na Litreach: BĂ rr Ăibhinn: Barevan. The anglicised form of the name is pronounced âbar AY-vunâ or âbar EE-vunâ. It might strange to have such an element in a place name, when ĂšŸ±ČúłóŸ±ČÔČÔ can mean âfunnyâ. But ĂšŸ±ČúłóŸ±ČÔČÔ can also mean âdelightfulâ or even âjollyâ and this might be the root meaning of the womanâs original name.
GnĂ thas-cainnt na Litreach
GnĂ thas-cainnt na Litreach: an ĂŹre mhath mar a bhiodh dĂčil: pretty much as would be expected.
Broadcast
- Sun 6 Aug 2023 13:55±«Óătv Radio nan GĂ idheal
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.