Main content
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1219
Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir Ă ireamh 1219. Roddy Maclean reads this week's letter for GĂ idhlig learners.
Last on
Sun 27 Nov 2022
13:55
±«Óătv Radio nan GĂ idheal
More episodes
Corresponding Litir Bheag
An Litir Bheag 915
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1219
Duration: 05:00
Litir 1219: Fionnladh Dubh agus na Ceatharnaich
Fada air ais, ann an Litir fichead ÊŒs a h-ochd (28), rinn mi aithris air Fionnladh Dubh MacRath. Bha e car ainmeil ri a linn fhĂšin. Bha e na gheamair o chionn ceudan bhliadhnaichean anns an sgĂŹre eadar Cinn t-SĂ ile, Cill Fhaolain, Gleann Afraig agus Gleann Canaich.
An-diugh, tha mi airson sgeul eile innse dhuibh mun dearbh dhuine â Fionnladh Dubh nam Fiadh, mar a chanadh daoine ris. Chan e a-mhĂ in geamair a bhâ ann. Bha e cuideachd na thuathanach. Bha e fhĂšin agus a bhean aâ fuireach ann an Ă ite ris an canar Coille RĂŹgh ann an Gleann Eilcheig ann an Cinn t-SĂ ile.
Feasgar a bha seo, chaidh Fionnladh a-mach a choimhead air a chrodh. Bha feadhainn dhiubh air a dhol a dhĂŹth. Bha fios aig Fionnladh cĂČ a bu choireach â ceatharnaich Ă Loch Abar a bhiodh aâ togail creach.
Chaidh Fionnladh Ă s an dĂšidh. RĂ inig e air an oidhche iad. Bha na ceatharnaich uile nan cadal. Mharbh Fionnladh iad. Dhâfhalbh e dhachaigh le a chrodh. Bha e an dĂČchas nach fhulaingeadh e creach mar sin a-rithist fhad ÊŒs a bu bheĂČ e.
Chaidh na seachdainean seachad ÊŒs na seachdainean seachad, agus bha cĂčisean aâ dol gu math do Fhionnladh. Ach latha a bha seo, bha e aâ saodachadh a chruidh don aonach. ÊŒS e sin a chanas muinntir na sgĂŹre sin ris aâ mhonadh far am bi crodh ag ionaltradh â an t-aonach.Â
DhâfhĂ s e sgĂŹth agus ghabh e fois airson greis. Chunnaic e triĂčir fhear aâ teĂ rnadh a-bhĂ n leis an aonach. Bha iad aâ tighinn ga ionnsaigh agus bha fios taghta aige nach buineadh iad don Ă ite. Bha amharas aige gur e luchd-tĂČir a bhâ annta is gun robh iad aâ dol a thoirt tĂČrachd a-mach. Shuidh e far an robh e.
ThĂ inig iad thuige. Thuirt fear dhiubh ris, âCoigreach a thâ annad san Ă ite seo?â
âO, chan e,â fhreagair Fionnladh. âBidh mi gu tric anns an Ă ite seo.â
âA bheil thu eĂČlach air fear ris an can iad âFionnladh Dubh nam Fiadhâ?â thuirt aâ chiad fhear.
âO tha,â dhearbh Fionnladh. âTha mi na mo bhuachaille aige.â
Cha robh a dhĂŹth air na spĂčinneadairean ach sin. Dhâiarr iad air Fionnladh an toirt gu dachaigh a mhaighstir. âUill, gabhaibh mo leisgeul,â arsa Fionnladh, âach tha mi rudeigin ciorramach agus tha mi slaodach air mo chasan.â
âHut,â arsa fear de na coigrich, âcobhairidh sinne thu.â Rinn iad cobhair air agus mu dheireadh rĂ inig iad taigh Fhionnlaidh. Chomharraich Fionnladh an taigh. Bha a bhean aig an doras. Feumaidh gun do rinn Fionnladh comharra air choreigin dhi. Thuig i gun robh na coigrich ann airson an duine aice a mharbhadh.
âNach tig sibh a-steach,â thuirt i riutha. âGheibh sibh biadh.â
âTha sinn coma mu bhiadh, tha sinn aâ coimhead airson fear an taighe,â thuirt fear dhen triĂčir. âA bheil e a-staigh?â
âTha e a-staigh,â fhreagair ise, âach chan eil e aâ cumail gu math. Cha do dhâĂširich e fhathast.â Bha i aâ cur biadh air aâ bhĂČrd airson aire nan daoine a chumail. Nuair nach robh iad aâ coimhead oirre, chuir i bogha is saigheadan a-mach air an uinneig. Bha Fionnladh aâ feitheamh air an taobh a-muigh.
Chaidh Fionnladh don doras leis aâ bhogha is saigheadan agus mharbh e an triĂčir am broinn an taighe. Agus sin mo stĂČiridh mu Fhionnladh Dubh nam Fiadh.
An-diugh, tha mi airson sgeul eile innse dhuibh mun dearbh dhuine â Fionnladh Dubh nam Fiadh, mar a chanadh daoine ris. Chan e a-mhĂ in geamair a bhâ ann. Bha e cuideachd na thuathanach. Bha e fhĂšin agus a bhean aâ fuireach ann an Ă ite ris an canar Coille RĂŹgh ann an Gleann Eilcheig ann an Cinn t-SĂ ile.
Feasgar a bha seo, chaidh Fionnladh a-mach a choimhead air a chrodh. Bha feadhainn dhiubh air a dhol a dhĂŹth. Bha fios aig Fionnladh cĂČ a bu choireach â ceatharnaich Ă Loch Abar a bhiodh aâ togail creach.
Chaidh Fionnladh Ă s an dĂšidh. RĂ inig e air an oidhche iad. Bha na ceatharnaich uile nan cadal. Mharbh Fionnladh iad. Dhâfhalbh e dhachaigh le a chrodh. Bha e an dĂČchas nach fhulaingeadh e creach mar sin a-rithist fhad ÊŒs a bu bheĂČ e.
Chaidh na seachdainean seachad ÊŒs na seachdainean seachad, agus bha cĂčisean aâ dol gu math do Fhionnladh. Ach latha a bha seo, bha e aâ saodachadh a chruidh don aonach. ÊŒS e sin a chanas muinntir na sgĂŹre sin ris aâ mhonadh far am bi crodh ag ionaltradh â an t-aonach.Â
DhâfhĂ s e sgĂŹth agus ghabh e fois airson greis. Chunnaic e triĂčir fhear aâ teĂ rnadh a-bhĂ n leis an aonach. Bha iad aâ tighinn ga ionnsaigh agus bha fios taghta aige nach buineadh iad don Ă ite. Bha amharas aige gur e luchd-tĂČir a bhâ annta is gun robh iad aâ dol a thoirt tĂČrachd a-mach. Shuidh e far an robh e.
ThĂ inig iad thuige. Thuirt fear dhiubh ris, âCoigreach a thâ annad san Ă ite seo?â
âO, chan e,â fhreagair Fionnladh. âBidh mi gu tric anns an Ă ite seo.â
âA bheil thu eĂČlach air fear ris an can iad âFionnladh Dubh nam Fiadhâ?â thuirt aâ chiad fhear.
âO tha,â dhearbh Fionnladh. âTha mi na mo bhuachaille aige.â
Cha robh a dhĂŹth air na spĂčinneadairean ach sin. Dhâiarr iad air Fionnladh an toirt gu dachaigh a mhaighstir. âUill, gabhaibh mo leisgeul,â arsa Fionnladh, âach tha mi rudeigin ciorramach agus tha mi slaodach air mo chasan.â
âHut,â arsa fear de na coigrich, âcobhairidh sinne thu.â Rinn iad cobhair air agus mu dheireadh rĂ inig iad taigh Fhionnlaidh. Chomharraich Fionnladh an taigh. Bha a bhean aig an doras. Feumaidh gun do rinn Fionnladh comharra air choreigin dhi. Thuig i gun robh na coigrich ann airson an duine aice a mharbhadh.
âNach tig sibh a-steach,â thuirt i riutha. âGheibh sibh biadh.â
âTha sinn coma mu bhiadh, tha sinn aâ coimhead airson fear an taighe,â thuirt fear dhen triĂčir. âA bheil e a-staigh?â
âTha e a-staigh,â fhreagair ise, âach chan eil e aâ cumail gu math. Cha do dhâĂširich e fhathast.â Bha i aâ cur biadh air aâ bhĂČrd airson aire nan daoine a chumail. Nuair nach robh iad aâ coimhead oirre, chuir i bogha is saigheadan a-mach air an uinneig. Bha Fionnladh aâ feitheamh air an taobh a-muigh.
Chaidh Fionnladh don doras leis aâ bhogha is saigheadan agus mharbh e an triĂčir am broinn an taighe. Agus sin mo stĂČiridh mu Fhionnladh Dubh nam Fiadh.
Faclan na Litreach
Faclan na Litreach: Fionnladh Dubh MacRath: Black Finlay MacRae; spĂčinneadairean: raiders; ciorramach: disabled.
Abairtean na Litreach
Abairtean na Litreach: ri a linn fhĂšin: in his own day; bha e na gheamair: he was a gamekeeper; eadar Cinn t-SĂ ile, Cill Fhaolain, Gleann Afraig agus Gleann Canaich: between Kintail, Killilan, Glen Affric and Glen Cannich; bha e fhĂšin agus a bhean aâ fuireach ann an Gleann Eilcheig: he and his wife were living in Glen Elchaig; bha feadhainn dhiubh air a dhol a dhĂŹth: some of them had gone missing; cĂČ a bu choireach: who was responsible; ceatharnaich Ă Loch Abar a bhiodh aâ togail creach: caterans from Lochaber who would plunder cattle; chaidh na seachdainean seachad ÊŒs na seachdainean seachad: many many weeks went past (this is the idiom the storyteller used); ÊŒs e sin a chanas muinntir na sgĂŹre ris aâ mhonadh far am bi crodh ag ionaltradh: this is what the people of the area call the high country where cattle graze; chunnaic e triĂčir fhear aâ teĂ rnadh a-bhĂ n leis an aonach: he saw three men descending from the hill; bha iad aâ tighinn ga ionnsaigh: they were coming towards him; bha fios taghta aige nach buineadh iad don Ă ite: he well knew that they did not belong to the area; bha amharas aige gur e luchd-tĂČir a bhâ annta: he suspected they were avengers; gun robh iad aâ dol a thoirt tĂČrachd a-mach: that they were going to exact revenge; thĂ inig iad thuige: they came to him; coigreach a thâ annad san Ă ite seo?: youâre a stranger in this place?; tha mi na mo bhuachaille aige: Iâm a cowherd for him; cobhairidh sinne thu: weâll help you; feumaidh gun do rinn X comharra air choreigin: X must have made some sign or other; bha i aâ cur biadh air aâ bhĂČrd airson aire nan daoine a chumail: she was putting food on the table to retain the menâs attention; leis aâ bhogha is saigheadan: with the bow and arrows; mharbh e an triĂčir am broinn an taighe: he killed the three men inside the house.
Puing-chĂ nain na Litreach
Puing-chĂ nain na Litreach: bha e aâ saodachadh a chruidh don aonach: he was driving the cattle to the hill pastures. This story was collected by Calum Iain Maclean from John Finlayson of Drumbuie in Lochalsh. The storyteller actually explains in the story that the local term for hill pasture is âaŽÇČÔČ賊łóâ.
GnĂ thas-cainnt na Litreach
GnĂ thas-cainnt na Litreach: nach fhulaingeadh e creach mar sin a-rithist fhad ÊŒs a bu bheĂČ e: that he would never suffer a plundering like that again as long as he lived.
Broadcast
- Sun 27 Nov 2022 13:55±«Óătv Radio nan GĂ idheal
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.