Main content

An Litir Bheag 792

Litir Bheag na seachdain sa le Ruairidh MacIlleathain. Litir Ă ireamh 792. Roddy Maclean is back with this week's short letter for GĂ idhlig learners.

Available now

3 minutes

Last on

Sun 19 Jul 2020 16:00

Clip

An Litir Bheag 792

Bha mi ag innse dhuibh mu Raibeart Armstrong Ă  Siorrachd Pheairt. Chuir e faclair GĂ idhlig ri chĂšile trĂ th anns an naoidheamh linn deug. Thogadh e anns a’ Cheannmhor aig ceann an ear Loch Tatha. Chaidh Raibeart don oilthigh. Bha e an toiseach ann an DĂčn Èideann, agus an uair sin ann an Cill RĂŹmhinn. ThĂ inig e a-mach mar sgoilear de Sheann Ghreugais agus Laidinn.

Bha e deiseil airson a bhith na mhinistear. An Ă ite sin, ge-tĂ , dh’fhalbh e a Lunnainn. Bha e airson sgoil a chur air dĂČigh, anns am biodh e ag oideachadh mic dhaoin-uaisle.

Airson cĂČrr is fichead bliadhna, bha e a’ ruith an South Lambeth Grammar School. Bha Armstrong gu math soirbheachail mar neach-teagaisg agus maighstir-sgoile.

Chuala e gun robh Comunn GĂ idhealach na h-Alba – The Highland Society of Scotland – am beachd faclair GĂ idhlig a chur ri chĂšile. Bha iad air triĂčir sgoilearan fhastadh. Ach bha Raibeart dhen bheachd gun dĂšanadh esan faclair a cheart cho math riutha.

Bha e trang leis an obair lĂ itheil aige. Cha robh cus Ăčine aige airson faclair a chur ri chĂšile. A dh’aindeoin sin, rinn e adhartas math. Ge-tĂ , nuair a bha e air a dhol cho fada ris an litir ‘M’, chaidh togalach an fhoillsicheir a losgadh gu lĂ r. B’ fheudar do Raibeart an obair aige a thĂČiseachadh Ă s Ăčr. Feumaidh gun robh sin gu math doirbh dha.

Bha e dĂŹcheallach mar fhaclairiche. Chaidh am faclair aige fhoillseachadh ann an ochd ceud deug, fichead ÊŒs a cĂČig (1825). Agus ciamar a bha dol don triĂčir sgoilearan aig Comunn GĂ idhealach na h-Alba? Obh obh ... bha trĂŹ bliadhna eile gu bhith ann mus nochdadh am faclair acasan!

Bha fĂšill air faclair Armstrong, a rĂšir choltais. Bha e gu math tomadach. Bha cĂČrr is mĂŹle duilleag ann. Bha caibideil ann mu ghrĂ mar na GĂ idhlig. Agus b’ e a’ chiad fhaclair GĂ idhlig a thug sĂčil air bunachas fhaclan.

Chaidh Armstrong ainmeachadh mar am Faclairiche GĂ idhlig RĂŹoghail do RĂŹgh SeĂČras IV dhan robh an leabhar aige air ainmeachadh. Ach, a dh’aindeoin sin, cha robh cĂčisean buileach rĂšidh dha, mar a chĂŹ sinn an-ath-sheachain.

The Little Letter 792

I was telling you about Robert Armstrong from Perthshire. He put together a Gaelic dictionary early in the 19th century. He was raised in Kenmore at the eastern end of Loch Tay. Robert went to university. He was initially in Edinburgh, and then in St Andrews. He came out as a scholar of Ancient Greek and Latin.

He was ready to be a minister. Instead of that, however, he left for London. He wanted to set up a school in which he would educate the sons of gentlemen.

For more than twenty years, he ran the South Lambeth Grammar School. Armstrong was very successful as a teacher and schoolmaster.

He heard that Comunn Gàidhealach na h-Alba – The Highland Society of Scotland – were intending to compile a Gaelic dictionary. They had hired three scholars. But Robert reckoned he could create a dictionary just as well as them.

He was busy with his daily work. He didn’t have much time to compile a dictionary. Despite that, he made good progress. However, when he had gone as far as the letter ‘M’, the publisher’s building was burned to the ground. Robert had to start his work anew. That must have been very hard for him.

He was conscientious as a lexicographer. His dictionary was published in 1825. And how were the three scholars at the Highland Socieity of Scotland getting on? Oh dear ... there would be three more years until their dictionary appeared!

Armstrong’s dictionary was well received, apparently. It was very substantial. It contained more than a thousand pages. There was a chapter in it about Gaelic grammar. And it was the first Gaelic dictionary that looked at etymology.

Armstrong was named Gaelic Lexicographer Royal to King George IV, to whom his book was dedicated. But, despite that, his life was not entirely on an even keel, as we’ll see next week.

Broadcast

  • Sun 19 Jul 2020 16:00

All the letters

Tha gach Litir Bheag an seo / All the Little Letters are here.

Podcast: An Litir Bheag

The Little Letter for Gaelic Learners

An Litir Bheag air LearnGaelic

An Litir Bheag is also on LearnGaelic (with PDFs)

Podcast