Main content

Anns an litir aig Ruaraidh gheibh sinn sgeulachd bho bheul-aithris na Cumraigh. Another story from Ruairidh.

Available now

5 minutes

Last on

Wed 8 Jul 2015 23:00

Clip

Litir 833: Mabinogion - PĂ irt 2

Bha mi ag innse dhuibh mun turas agam don Chuimrigh, agus mun t-seann sgeulachd ‘Math Mac Mhathonwy’ a bhuineas do na Mabinogion. Rugadh dithis leanabh do dh’Arianrhod – Dylan (fear a’ chuain) agus fear eile air nach robh ainm. Dh’fhĂ s an dĂ rna gille mĂČr is tapaidh. Latha a bha seo, bha brĂ thair Arianrhod, Gwydion, a’ dĂšanamh air caisteal a pheathar, Caer Arianrhod. Bha an dĂčn sin ri taobh a’ chladaich.

            Lean an gille air. Nuair a rĂ inig iad an caisteal, thuirt Arianrhod, ‘CĂČ e an gille seo?’

            ‘Do mhac fhĂšin,’ fhreagair Gwydion. Bha Arianrhod mĂŹ-thoilichte gun tuirt e sin. Bha nĂ ire oirre nach robh i na h-ĂČigh tuilleadh. ‘DĂš an t-ainm a th’ air?’ ars ise.

            ‘Chan eil ainm air fhathast,’ dh’aidich Gwydion.

            ‘Agus chan fhaigh e ainm,’ thuirt Arianrhod, ‘mura toir mi fhìn ainm dha.’

            Bha fearg air Gwydion agus dh’fhalbh e leis a’ ghille. Rinn iad bàta draoidheil le feamainn. Ghabh iad riochd ghreusaichean orra fhùin. Rinn iad air Caer Arianrhod anns a’ bhàta.

            Chuir Arianrhod teachdairean a dh’ionnsaigh a’ bhĂ ta. Thill iad don dĂčn aice agus dh’inns iad dhĂŹ gur e greusaichean a bh’ air bĂČrd.

            ‘Ma-thĂ ,’ arsa Arianrhod, ‘thoiribh tomhas meud mo chasan dhaibh. Iarraibh orra brĂČgan a dhĂšanamh dhomh.’

            Rinn Gwydion na brĂČgan. Ach rinn e ro mhĂČr iad a dh’aona-ghnothach.

            ‘Tha iad ro mhĂČr,’ thuirt Arianrhod nuair a dh’fheuch i ŽÇŸ±°ù°ù’ iad. ‘Iarraibh air na greusaichean brĂČgan nas lugha a dhĂšanamh dhomh.’

            An turas seo, rinn Gwydion paidhir eile dhi a bha ro bheag. Thill na teachdairean a dh’innse dha gun robh iad ro bheag.

            ‘Uill, cha dĂšan mi paidhir eile dhi gus am faic mi a casan le mo shĂčilean fhĂšin,’ thuirt Gwydion.

            ThĂ inig Arianrhod chun a’ bhĂ ta. ‘Latha math dhut,’ thuirt Gwydion. Cha do dh’aithnich Arianrhod e. Aig a’ mhionaid sin, nochd dreathan-donn. Thilg an gille ĂČg clach air. Bhuail a’ chlach an dreathan-donn eadar fĂšith-lĂčthaidh agus cnĂ imh.

            ‘Gu dearbh, ’s ann aig Lleu, an gille bàn sin, a tha làmh sgileil,’ ars Arianrhod.

            ‘’S ann,’ dh’aontaich Gwydion, ‘agus tha thu air ainm a thoirt dha ge b’ oil leat. Is esan Lleu Llaw Gyffes, an “gille bàn le làmh sgileil”.’

            Leis na faclan sin, dh’fhalbh an draoidheachd agus dh’fhalbh am bĂ ta. Na h-Ă ite cha robh ann ach feamainn a’ chladaich. Bha an dreach tĂčsail air Gwydion agus air Lleu. Bha Lleu gu bhith ainmeil. Aig a’ cheann thall, dh’ùirich e gu bhith na mhĂČr-mhaor air Gwynedd.

            Taobh a-staigh ceithir cilemeatair de chladach na Cuimrigh, tha àiteachan ann a tha ag ainmeachadh Dylan, Lleu agus Arianrhod. Agus tha baile-fearainn faisg air làimh air a bheil ‘Bryn Gwydion’ cuideachd – sin Cnoc Ghwydion.

            Tha Dylan air a chuimhneachadh ann an carraig mhĂČr air a’ chladach air a bheil Maen Dylan. Gu tuath air sin, tha seann dĂčn os cionn na trĂ ghad air a bheil Dinas Dinlle. Tha sin a’ ciallachadh DĂčn Lleu. Sin, a rĂšir an sgeĂČil, far an deach a thogail an  dĂšidh dha ainm fhaighinn.

            Agus a-muigh aig muir, chithear clachan aig ĂŹsle-mhara air a bheil Caer Arianrhod. Anns na mĂŹle bliadhna mu dheireadh, tha a’ mhuir air an seann dĂčn aig Arianrhod a shlugadh. Ach chithear fhathast e. Tha e a’ toirt na sgeulachd ‘Math Mac Mhathonwy’ beĂČ do Chuimrich an latha an-diugh.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: tapaidh: well-built; paidhir: pair; draoidheachd: magic; Č”±đĂ °ù°ù-łŠłółÜČÔČÔłÙČčČő: summary; łŸĂČ°ù-łŸłóČčŽÇ°ù: regional leader; carraig: rock; ĂŹČő±ô±đ-łŸłóČč°ùČč: ±ôŽÇ·É-łÙŸ±»ć±đ.Ìę

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: Rugadh dithis leanabh do X: X gave birth to two babies; fear eile air nach robh ainm: another that was unnamed; caisteal a pheathar: his sister’s castle; bha nĂ ire oirre nach robh i na h-ĂČigh tuilleadh: she was ashamed that she was no longer a virgin; chan fhaigh e ainm mura toir mi fhĂŹn ainm dha: he won’t get a name unless I give him one; rinn iad bĂ ta draoidheil le feamainn: they made a magic boat with seaweed; chuir X teachdairean a dh’ionnsaigh a’ bhĂ ta: X sent messengers to the boat; thoiribh tomhas meud mo chasan dhaibh: give them my foot measurements; iarraibh orra brĂČgan a dhĂšanamh dhomh: ask them to make me shoes; rinn e ro mhĂČr iad a dh’aona-ghnothach: he deliberately made them too big; gus am faic mi a casan le mo shĂčilean fhĂšin: until I see her feet with my own eyes; latha math dhut: good day to you; thilg an gille ĂČg clach air: the young lad threw a stone at it; bhuail a’ chlach an dreathan-donn eadar fĂšith-lĂčthaidh agus cnĂ imh: the stone hit the wren between tendon and bone; ’s ann aig Lleu, an gille bĂ n sin, a tha lĂ mh sgileil: Lleu, that fair-haired boy, has a skilful hand; tha thu air ainm a thoirt dha ge b’ oil leat: you’ve given him a name, despite yourself; bha X gu bhith ainmeil: X was to become famous; aig a’ cheann thall: eventually; dh’ùirich e gu bhith na mhĂČr-mhaor air X: he rose to become leader of X; tha baile-fearainn faisg air lĂ imh air a bheil: there is a farm nearby called; os cionn na trĂ ghad: above the beach; tha a’ mhuir air an t-seann dĂčn a shlugadh: the sea has swallowed up the old fort; chithear fhathast e: it can [will] still be seen.

Puing-chĂ nain na Litreach

Puing-chĂ nain na Litreach: nuair a dh’fheuch i ŽÇŸ±°ù°ù’ iad: when she tried them on [her]. There is a convention concerning adjacent words, the first of which ends in a vowel, the second of which starts with a vowel, to avoid two adjacent vowels. It is that we replace the first vowel with an apostrophe (thus oirre becomes ŽÇŸ±°ù°ù’). This can be very useful for reading a script as we tend to elide the vowels in speech in that way.

GnĂ thas-cainnt na Litreach

GnĂ thas-cainnt na Litreach: Ghabh iad riochd ghreusaichean orra fhĂšin: they took on the appearance (disguised themselves) of shoemakers.

Broadcasts

  • Sun 5 Jul 2015 22:28
  • Wed 8 Jul 2015 23:00

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast