±«Óãtv

I ddathlu canmlwyddiant Amgueddfa Cymru, caiff arddangosfa bwysig sy'n edrych ar fywydau hynod y Chwiorydd Davies, Gwendoline (1882-1951) a Margaret (1884-1963) ei chynnal yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd.

Cronnodd y ddwy chwaer eithriadol hyn un o gasgliadau celf mwyaf arwyddocaol yr 20fed ganrif, a nhw oedd y cyfranwyr mwyaf at gasgliadau'r Amgueddfa yn ystod ei chan mlynedd gyntaf.

Roedd y chwiorydd yn wyresau i'r diwydiannwr enwog, David Davies Llandinam (1818-1890), dyn oedd wedi gwneud ei ffortiwn ei hun drwy'r diwydiant glo. Roedd y teulu'n Anghydffurfwyr blaenllaw o egwyddor; ni briododd y chwiorydd ac arhosodd y ddwy yn llwyrymwrthodwyr ac yn sabothwyr llym gydol eu hoes. Cyfrannodd y ddwy'n hael at elusennau a sefydliadau diwylliannol Cymru gan brynu Neuadd Gregynog yn Sir Faldwyn ym 1920 er mwyn creu canolfan i'r celfyddydau a man i drin a thrafod materion cymdeithasol.

Mae gwybodaeth newydd gyffrous yn awgrymu bod y chwiorydd yn wybodus iawn am hanes celf. Bydd yr arddangosfa yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd yn trafod sut aethant ati i gronni eu casgliad ac yn ceisio gosod Gwendoline a Margaret yng nghyd-destun ehangach eu bywydau a'u hamrywiol diddordebau.

Ymysg y gweithiau yn yr arddangosfa bydd La Parisienne enwog Renoir, Eglwys Gadeiriol Rouen Monet, tri o'i olygfeydd o Fenis, Y Gusan gan Rodin a gweithiau eraill gan Manet a Pisarro. Mae'r casgliad yn cynnwys gweithiau eiconaidd eraill fel tri o luniau Monet o lilïau dŵr, Glaw - Auvers van Gogh, gweithiau gan Millet, Daumier a Carrière yn ogystal â gweithiau'r Hen Feistri a pheintiadau Prydeinig modern o eiddo'r chwiorydd.

Dywedodd Oliver Fairclough, Ceidwad Celf Amgueddfa Cymru a churadur yr arddangosfa: "Yn aml iawn, mae pobl yn gweld y casgliad celf gwych a adawodd Gwendoline a Margaret Davies i'r amgueddfa ar ei ben ei hyn. Mae'r arddangosfa'n gosod y casgliad wrth galon dyngaredd diwylliannol ehangach y chwiorydd. Mae'n dangos sut darparodd y gweithiau celf gefndir ysbrydoledig i drafod y problemau cymdeithasol ac economaidd yng Ngregynog rhwng y ddau Ryfel Byd."

Bydd y llyfr Cyfoeth, Celf a Chydwybod: Llafur Cariad Chwiorydd Gregynog, yn cyd-fynd â'r arddangosfa a bydd yn cynnwys ffotograffau o gasgliadau preifat y teulu a gwaith ymchwil newydd gan guraduron Amgueddfa Cymru.