 |
|
Nofel
'bron yn berffaith' Bardd Plant
Terfysgaeth, trais a rhyddid mewn rhyw wlad
Chwefror 2003
|
Rana Rebel gan Menna Elfyn. Gwasg Gomer. £4.95. Ar gyfer rhai
12 - 16 oed.
Adolygiad gan Meirion Puw Rees
Dyma lyfr cyfoes sy'n ymdrin â llawer o bynciau difrifol iawn fel
terfysgaeth, diffyg hawliau a chrefydd, a hyn i gyd gan fardd plant
Cymru 2002 - 03.
Dyma beth ddywedodd Menna Elfyn am ei nofel mewn cyfweliad yn Golwg:
"Fy mwriad i oedd sgwennu stori yn ddamhegol ond hefyd yn codi
cwestiynau gwleidyddol."
Yn fy marn i mae hi wedi llwyddo.
Sylwadau gwleidyddol
Mae yna sylwadau gwleidyddol yn y llyfr, er enghraifft, wrth
feddwl am ei sefyllfa tua diwedd y nofel mae Jas, un o'r prif gymeriadau,
yn dweud:
"Crefydd eto, meddyliodd. Ble bynnag y mae trwbwl yn y byd, mae
a wnelo'r peth â chrefydd mewn rhyw ffordd neu'i gilydd."
Mae yn y nofel elfen gref iawn o ddirgelwch, yn enwedig o gwmpas y
prif gymeriad, Rana.
Wrth inni ddysgu mwy am orffennol trist Rana mae'r brif ddadl yn dod
i'r fei - annibyniaeth a hawliau plant a rhyddid i fyw bywyd heddychlon
- yr hyn mae Rana yn gwir gwffio amdano.
Merch bymtheg oed
 Pymtheg
oed yw Rana ond yn byw bywyd Rebel ers yn ifanc iawn. Pan fu farw
ei thad bu'n rhaid iddi, fel plentyn hynaf y teulu, fynd i gwffio
dros ei phobl.
Mae'r stori yn cychwyn pan fo Rana yn helpu dau o hogia', Jas ac Abu,
i ddianc o afael y gelyn, ac yn eu helpu i droi cefn ar yr ymladd.
Nid wyf am ddatgelu mwy am blot y llyfr, neu byddaf yn difetha'r darllen
ond rhaid imi ddweud nad yw ei ddiwedd yn un hapus ac er nad yw'n
annisgwyl ar un wedd, mae'n dipyn o sioc.
Mae'r nofel yn cychwyn yn gyffrous ac yn codi chwilfrydedd yn syth:
"Damia!" hisiodd y llais. Rhewodd Rana. Daliodd ei hanadl. Rhedodd
law ar ei chalon fel pe bai'n ofni y byddai pob curiad yn taro fel
drwm yng nghlust y gelyn. Y gelyn. Y gelyn oedd yn agos iawn erbyn
hyn."
Mae'n defnyddio brawddegau byrion i gyfleu y panig ac mae'r arddull
yma drwy'r llyfr mewn mannau pwrpasol.
Biti fod gwall teipio mor agos i ddechrau'r llyfr, 'fe' yn
hytrach na 'fel' yn y drydedd frawddeg.
Adlais o'r bardd
 Weithiau
mae y bardd yn Menna Elfyn i'w glywed, mewn brawddegau fel,
'Rhwng arafwch y melodiau, a gwres y dydd cwympodd i gwsg peraidd.'
Mae rhywbeth yn ein suo yn y geirau ac yn cyfleu llithro i gysgu yn
effeithiol iawn.
Gwendid y nofel, fodd bynnag, yw ei bod yn symud yn rhy sydyn weithiau
gan y'i gwneud yn anodd dilyn y stori bob tro.
Mae hi hefyd yn neidio o un lle i'r llall ac er bod hyn yn creu chwilfrydedd
a chyffro, nid yw bob amser yn eglur beth sy'n digwydd a phwy ydi
pwy.
Pa wlad?
Mi fyddwn hefyd wedi hoffi cael mwy o syniad o leoliad yn y llyfr,
er enghraifft, ym mha wlad mae'r holl helyntion yn digwydd?
Mae yma rhyw syniad ein bod mewn gwlad drofannol, fforest law, enwau
egsotig fel Rana, Jas ac Abu, teigrod, ffrwythau fel mango a leim
yn tyfu, ond nid yw'n bosib ei lleoli yn union.
Weithiau dwi'n meddwl ein bod yn Ne Affrica, wedyn yn y Dwyrain Pell
dro arall yn y Dwyrain Canol.
Efallai fod hyn yn fwriadol ond mae'n amlwg yn lle ansefydlog a pheryg
iawn lle mae gormes yn rhan o fywyd.
Bron iawn yn berffaith
Fel arall mae'r nofel bron iawn yn berffaith!
Y plot yn gyffrous ac arddull yr awdur yn sicrhau eich bod yn ysu
i gael gwybod beth sy'n digwydd nesaf trwy'r amser.
Mae Menna Elfyn yn gollwng darnau bychain o'r stori ond byth yn datgelu
dim byd mawr ar unwaith ac felly yn cadw'r diddordeb.
Treisgar
Mae'n llyfr gweddol dreisgar o ran ei gynnwys ac yn sôn am derfysgaeth
ac yn y blaen gyda golygfeydd graffig iawn fel Abu yn cael ei orfodi
i losgi ty a theulu ynddo.
"'Doedd dim dewis ganddyn nhw. Gorfodwyd y ddau i arllwys y petrol
o'u caniau yn gylch o gwmpas y ty…..'
Mae'r stori yn mynd yn ei blaen i egluro ofn Jas ac Abu a sut maent
yn cael eu gorfodi, neu golli eu bywydau eu hunain, i losgi y ty a'r
teulu sydd ynddo.
O'r herwydd, nid yw'r llyfr yn addas i rai dan 12 oed - ond efallai
y byddai ambell oedolyn yn mwynhau y nofel.
Mae yma ddarlun da o blant sy'n byw dan fygythiad trais parhaus ac
mae'n gyfoes iawn ei neges.
Darllenwch.
Ebostiwch eich sylwadau
chi am lyfrau
|
|
|
Gair
am air
Siart
Cymru
Llyfrau
ar y We
Nôl
i'r archif
