±«Óãtv

Yn fy marn i mae Ffenestri Tua'r Gwyll gan Islwyn Ffowc Elis yw un o gampweithiau llenyddol yr iaith Gymraeg.

Mae'r stori yn troi o amgylch gwraig weddw, Ceridwen Morgan, sydd wedi ei gorfodi gan ei gŵr marw i fyw ar ei gyfoeth ef yn y tŷ mawr a gododd iddi ac i beidio ag ailbriodi na gwneud dim yn gyhoeddus byth mwy.

Ond mae tipyn o genfigen rhwng ei chyfeillion a'i gilydd, a hwnnw'n gwaethygu pan fo Ceridwen yn cwympo dros ei phen a'i chlustiau mewn cariad â'r bardd ifanc Alfan Ellis.

Barn yr awdur
"Fy nofel aflwyddiannus," oedd disgrifiad Islwyn Ffowc Elis o'r nofel hon ac, yn wir, pan y'i chyhoeddwyd ym 1955 fe'i beirniadwyd yn hallt am ei chymeriadau oeraidd a'i stori artiffisial.

Ond nid bai'r awdur mo hynny gan na chredaf i gynulleidfa'r cyfnod werthfawrogi newydd-deb y nofel na gweld ei rhinweddau.

Dewisodd yr awdur droi ei gefn ar y gymdeithas draddodiadol Gymraeg a sôn yn hytrach am gymdeithas drahaus o artistiaid a llenorion.

A dyma'r cryfder sy'n gwneud Ffenestri Tua'r Gwyll yn unigryw - y ffaith i Islwyn Ffowc Elis ysgrifennu am gymdeithas wahanol i'r hyn mae'r rhan fwyaf o ddarllenwyr yn gyfarwydd a hi.

Colled i lenyddiaeth
Achosodd y condemnio a fu ar yn nofel golled i'n llenyddiaeth gan i Islwyn Ffowc Elis ddychwelyd at 'y nofel boblogaidd' yn lle mynd rhagddo i arbrofi a gwthio'r ffiniau ymhellach.

Sylwer yn arbennig ar deitl y nofel. Ni chododd Alfan Ellis y tŷ gyda'i 'ffenestri tua'r wawr' ond 'tua'r gwyll' a chyda'i ddefnydd celfydd o iaith a delweddau llwydda'r awdur i ddangos mai tywyllu mae hanes Ceridwen, a hynny o ganlyniad i'w gŵr.

O safbwynt Ceridwen yr adroddir y stori - er taw yn y trydydd person ei hadroddir a hynny mewn iaith safonol iawn.

Mae'r cymeriadau yn rhai cofiadwy oherwydd eu hoerni a'u hanhapusrwydd.

Wedi darllen Cysgod y Cryman gan yr un awdur roeddwn yn disgwyl i gymeriadau Ffenestri Tua'r Gwyll fod yn rhai tebyg, yn hapus, heini a hoenus, ond buan y cefais i ail!

Wedi dweud hyn, mae'r cymeriadau yn dal i fod yn gymeriadau gwych ac edmygaf Islwyn Ffowc Ellis yn fawr o'u herwydd.

Buaswn yn ei hargymell i'r darllenwyr hynny sy'n mwynhau'r Gymraeg ac wedi darllen clasuron eraill fel Cysgod y Cryman ond gan rybuddio ei bod yn nofel drom a dwys iawn.

Ond hefyd yn un o berlau'r iaith Gymraeg.