±«Óãtv

Adolygiad Glyn Evans o Geiriau Gorfoledd a Galar gan D Geraint Lewis a Mil a Mwy o Ddyfyniadau gan Edwin C Lewis. Gwasg Gomer. £9.99 a £19.99.

Am hydoedd welwch chi'r un ac yna, mwyaf sydyn, wele ddau yn cyrraedd efo'i gilydd.

A than amgylchiadau felly nid yw ond yn naturiol fod croeso mawr iddyn nhw.

O law ddiwyd D Geraint Lewis y daw un gyfrol; Geiriau Gorfoledd a Galar gyda'r bwriad o roi inni y "peth iawn i'w ddweud" ar achlysuron arbennig.

"Bydd pobl yn gofyn yn fynych am ddarnau addas i'w darllen mewn priodas ac angladd, darnau nad ydynt o reidrwydd yn benodol Gristnogol. Er chwilota dros gyfnod, methais â dod o hyd i unrhyw ffynhonnell amlwg yn y Gymraeg," meddai.

Felly dyma lenwi'r bwlch ei hun gyda'r dyfyniadau yn amrywio o gwpledi neu frawddegau bachog fel; "Mae cariad yn dragwyddol; gorwel yn unig yw marwolaeth, ac nid yw gorwel yn ddim ond terfyn eithaf llygad dyn," i gerddi cyfain fel ³Û³¾·É²¹³¦Ã¢»å gan T H Parry-Williams.

O ran chwaeth bersonol y darnau cryno - y bon mots crefftus sy'n apelio fwyaf ataf i - mae llawer i'w ddweud dros wasgu llawer i ychydig o le. O roi potel chwart mewn gwniadur.

Achlysuron amrywiol
Ond o gofio bwriad y gyfrol ni fyddai gormodedd o'r rheini yn gweithio gan i'r casglwr roi nod iddo'i hun o gasglu ynghyd ddeunydd y gellid ei ddefnyddio ar achlysuron mor amrywiol ac angladdau a phriodasau.

Er mor fendithiol y cywair byr, y catiau cwta yr oedd Sarnicol yn gymaint meistr arnynt; mae'r disgwyl gan amlaf am i rywun draethu'n helaethach mewn angladd na dim ond dweud, "Nid diffodd y goleuni y mae marwolaeth, ond diffodd llusern ar doriad gwawr" (Rabindranath Tagore) - er mor feichus y gallai hynny fod i'r traethydd a'r gwrandäwr ar adegau!

Mae trosiad hefyd o eiriau trawiadol William Blake "Gweld nef ym mhlygion blodyn" wedi eu trosi gan T Gwynn Jones.

Penderfyniad doeth
Yr oedd yn benderfyniad doeth ar ran D Geraint Lewis i daflu'r rhwyd yn eangach na'r crefyddol a'r Christnogol yn unig ond yr oedd yn siŵr o fod yn anodd weithiau penderfynu cynnwys y tra chyfarwydd a fyddai mewn peryg o ymylu cymaint ar fod yn ystrydebol ag i fod yn ddiystyr wrth inni fod wedi clywed y geiriau gystal ein bod wedi anghofio'u hystyr.

Geiriau fel rhai tra chyfarwydd Henry Scott Holland, am yr ymadawedig ond yn disgwyl mewn ystafell arall er enghraifft.

Yn gwthio'n erbyn hynny mae pethau fel cerdd hyfryd John Gwilym Jones am ganllawiau Duw wrth fesur dyn:

Pan gaiff dyn ei fesur, gofynnir gan Dduw
Nid sut y gwnaeth farw, ond sut y gwnaeth fyw.

Nid faint a wnaeth ennill, ond faint fyddai'n rhoi,
Ac a fyddai'n aros pan oedd eraill yn ffoi.

Hyd at
Ac y bu yn oleuni mewn ambell i nos,
A throchi ei hun i ddwyn cyfaill o ffos.

Cyfrol fechan 134 tudalen yw hon ac yn cynnwys 117 o ddyfyniadau i gyd. Aeth Gwasg Gomer i rywfaint o drafferth gyda'r diwyg a'r rhwymiad ac oherwydd hynny, a rhuban tudalen porffor, mae gwedd ddefosiynol i'r llyfr.

Gallaf ddychmygu rhai'n troi ati yn aml wrth iddi gymryd ei lle ochr yn ochr â hoff flodeugerddi ar silffoedd llyfrau.

Y bws arall o'r ddau yr oeddwn yn cyfeirio atynt yw Mil a Mwy o Ddyfyniadau gan Edwin C Lewis.