 |
 Yr Helygen Gam
Gwaredu at iaith plant
Adolygiad Meg Elis o Yr Helygen Gam gan John Roberts. Gwasg y Bwthyn. £6.00.
Bu ymateb i'r adolygiad hwn ar Taro'r Post, ±«Óãtv Radio Cymru, Mehefin 29, 2007. Rhagor o wybodaeth ar ddiwedd yr adolygiad.
Dau brif bryder oedd gen i wrth ddod at y llyfr hwn o storiâu byrion.
Yn gyntaf, doedd arna'i ddim eisiau bod yn gas, hyd yn oed pe na bai'r storiâu at fy nant: mae gwahaniaeth rhwng gonestrwydd a sbeit, wedi'r cyfan.
Yn nes ymlaen y cododd yr ail bryder: fyddwn i'n gor-ganmol?
Mae cysylltiad rhwng y ddau, coeliwch neu beidio. Does dim cyfrinach am oedran yr awdur - mae dros ei ddeg a phedwar ugain. Roedd arna'i felly dipyn o ofn dod wyneb yn wyneb ag ysgrifennu na fyddai'n siarad â 'nghenhedlaeth i, heb sôn am genedlaethau iau.
Ac ni wnaeth dechrau gyda'r stori gyntaf, a darllen am "was bach", "posal llaeth", a lleoliad amaethyddol fawr ddim i liniaru'r pryder.
Gwaith gwahanol iawn
Pam y perygl i mi or-ganmol, felly?
Digwydd gorfod darllen gwaith gwahanol iawn, gan ysgrifenwyr o genhedlaeth hollol wahanol, dyna beth wnaeth o.
Heb fanylu gormod, papurau arholiad safon AS oedd y deunydd darllen, felly sôn yr ydan ni am bobl ifanc dwy ar bymtheg oed yn fras. Os bu unrhyw beth mwy tebygol i 'ngyrru ffwl-pelt at sgwennwr hŷn, dyma fo.
Ar ôl treulio oriau yn darllen gwaith pobl yr oedd elfennau symlaf gramadeg a threiglo yn ddirgelion annirnadwy iddynt, roedd Yr Helygen Gam yn chwa o awyr iach.
Cawn ddianc o ymgodymu â thruth ar ôl truth na ddangosai eu hawduron unrhyw ymwybyddiaeth o amseroedd berfau, heb sôn am allu i'w defnyddio, at waith llenor oedd yn meddu ar y crebwyll hwnnw.
Yr oeddwn yn dal yn weddol sicr y deuwn ar draws pethau i'w beirniadu yn storiâu John Roberts - ond o leiaf gall yr awdur lunio brawddeg ddealladwy.
Mater o gyfleu neges
Cyn i neb ddadlau fy mod yn cymharu dau beth na ddylid eu cymharu, ga'i daro'r ddadl honno ar ei phen?
Mater yw hyn o gyfleu eich neges - boed hynny yn waith creadigol, yn daflen o gyfarwyddiadau, neu yn gwestiwn arholiad. Ac y mae John Roberts yn gallu cyfleu neges.
Daw o genhedlaeth sicr ei gafael ar iaith, debyg iawn - ond nid yw hynny ynddo'i hun yn ddigon i greu llenor. Mae'n gallu trin geiriau - peth oedd yn druenus o absennol yng ngwaith y disgyblion a welais i ( ac, ymhlyg yn hynny, eu hathrawon).
Ac fe all yr awdur hwn hefyd ddweud stori, a deall y ddynol natur. Nid mater o oed nac addysg mo hyn o gwbl: dawn ydyw, ac y mae'r doniau hyn gan John Roberts.
Troadau dirgel natur dyn
Adnabyddiaeth o droadau dirgel natur dyn sydd, i mi, yn achub stori Yr Helygen gam.
Fel y dywedais eisoes, doedd y cefndir ddim yn apelio ond mae'r themâu yn oesol, a'r ymdriniaeth yn sensitif tu hwnt.
Mae'r un sensitifrwydd i'w weld mewn storiâu megis Bill a'r Cortyn Beindar - yn ogystal â'r elfen iasoer yr ymddengys bod John Roberts yn gryn feistr arni. Os am batrwm o'r elfen hon, darllenwch Yn y Stafell Frown - campwaith o stori.
Cychwyn da
Pethau eithaf syml, felly.
Dawn dweud, deall mecanwaith sylfaenol iaith, clust at y rhythmau.
Y man cychwyn - ac o gychwyn da, cerddodd yr awdur ymhell ar y daith tuag at roi pleser llenyddol.
Ond am y genhedlaeth iau?
Rydw i'n cyffredinoli, mi wn - ond nid yn ormodol. O dystiolaeth lethol y dyddiau hyn, nid yn unig y mae ein pobl sydd yn eu harddegau a'u hugeiniau (cynnyrch y Shambo cyfoes, addysg Gymraeg) heb gyrraedd y man cychwyn - tydyn nhw ddim hyd yn oed yn wynebu i'r cyfeiriad iawn.
Pwnc trafod
Bu'r adolygiad hwn yn bwnc trafod ar y rhaglen radio Taro'r Post gyda Dylan Jones ddydd Gwener, Mehefin 29, 2007 lle cafodd Meg Elis gyfle i ymhelaethu gyda Rhys Williams o NUT Cymru a Heather Gregory, mam a chyn athrawes, yn ymateb.
Cafwyd cyfrnaiad dros y teleffon gan Geraint Roberts o Ddinbych a Geraint Roberts, arall, prifathro Ysgol y Strade yn Llanelli.
 |
Ychwanegwch eich sylwadau i'r dudalen fan hyn:
|
|
|
|
|
|  | |  | |  | |  | | |  Sôn amdanynt
Rhestr o'r holl lyfrau sydd wedi cael sylw ar ±«Óãtv Cymru'r Byd.
|
|
|
|  | |  | | |  Gair am air:
Detholiad o ddyfyniadau - ydych chi'n gwybod pwy yw'r awdur?
|
|
|
|
|
Llyfrau - gwefan newydd
Teulu Lòrd Bach
Petrograd
Lôn Goed
Silff y llyfrau diweddar
Hanner Amser
Deryn Glân i Ganu 
Awduron Cymru
Roger Boore
Nadolig a Rhagfyr 2008
Dolennau defnyddiol